درس دوم معاد در خطبه غدیر
بسم الله الرحمن الرحیم
12. « مَحْموداً لايَزالُ وَ مَجيداً لايَزولُ، وَمُبْدِئاً وَمُعيداً وَ كُلُّ أَمْرٍ إِلَيْهِ يَعُودُ » مُبْدِئاً خدا صادرکننده است و مُعيداً برگرداننده است، اشاره می کند هر کاری به سوی خدا برمیگردد. معاد را به این جهت معاد گفته اند که انسان زندگی دوباره، آغاز دوباره، (بدن دوباره از همچین لغت، لغت عید است. به این دلیل عید گفته می شود که دوباره برمی گردد. پارسال بود، امسال هست و دوباره برمی گردد) . لذا نامش را معاد گفته اند.
بر خالق مبداء و معاد اطلاق می شود ونیز مُبدء و مُعید.
13. « الْعَدْلُ الَّذي لايَجُوُر، وَالْأَكْرَمُ الَّذي تَرْجِعُ إِلَيْهِ الْأُمُورُ »خدا آن اکرمی است ، آن کرامت دهنده ای است ، کریم ترین است که کارها به او برمی گردد. اسم معاد هم معاد است ، هم مرجع است. راجع به « إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ » یکی از لغات که در معاد استفاده کرده اند، رجعت است اسم رجعت یعنی دوباره برمی گردد . منتهی اصطلاح رجعت در آموزه های دينی به خصوص شیعی مربوط به امام زمان علیه السلام است که در آن وقت امام زمان علیه السلام یک عده ای مًومنین محض و کفار محض رجعت می کنند یعنی این که مرده اند دوباره به دنیا برمی گردند و یک زندگی دوباره از زمان حکومت امام زمان علیه السلام می کنند لذا « تَرْجِعُ إِلَيْهِ الْأُمُورُ » به سوی خدا: تَرْجِعُ هم معنای همان «كُلُّ أَمْرٍ إِلَيْهِ يَعُودُ» است ، عود با رجعت از نظر لغت یک معنا دارد.
14. «وَالَّذينَ يُؤذُنَ رَسوُلَ اللهِ لَهُمْ عَذابٌ أَليمٌ»این عذاب الیم مربوط به معاد و جهنم و عذاب آخرت است و نه عذاب دنیا. عذاب های دنیایی را نمی گویند الیم . به این علت که عذاب های دنیا معمولا در سطح ظاهری بدن می شود آن عذابی که مربوط به بدن است و که جان ها را می سوزاند می گویند عذاب الیم اعوذ بالله (خدا ما را دور کند از عذاب جهنم که عذابش الیم است، الیم یعنی دردناک با این که عذاب دنیا دردناک است ولی نگفته اند الیم این عذاب دنیا که چیزی نیست ظاهر بدن را می پندارند ولی به آن نمی رسد مگر خیلی عمیق باشد، این عذاب الیم به خاطر آن است که عذاب های آخرت هم برجسم می تابد و هم بر روح. تطلع علی الا فًئده (یعنی عذاب ها بر فواًد ها می تابد)
پس امامت من در فرزندان علی باقی است. « إِلي يَوْمٍ تَلْقَوْنَ اللَّهَ وَرَسولَهُ. »
( تا روزی که خدا و رسول را ملاقات کنید) یکی از ویژگی های قیامت ملاقات خدا است. ملاقات خدا با چشم سر نیست. ملاقات با قلب است. به خاطر این روز قیامت را یوم المنتقی می گویند. قرآن می فرماید: يا أَيُّهَا الْإِنْسانُ إِنَّكَ كادِحٌ إِلى رَبِّكَ كَدْحاً فَمُلاقيهِ ، شما با زحمت به رسول خدا می رسید و خدا را ملاقات می کنید به مجرد این که انسان چشم از دنیا بربست تمام تعلقاتش، مالکیت هایش قطع می شود و خدا پیشش حضور پیدا می کند. والله این جا هم خدا ما را ملاقات می کند و همیشه در برابر خدا حاضر هستیم خدا پیش ما حاضر نیست و غایب است ، سعی کنید حضور قلب داشته باشید پس «إِلي يَوْمٍ تَلْقَوْنَ اللَّهَ وَرَسولَهُ» خدا را ملاقات می کنید و رسول خدا را، ملاقات خدا غیر از ملاقات رسول است. ملاقات خدا به این معنی است که با قلب خدا پیش ما حضور می یابد چون تمام تعلقات قطع می شود. ملاقات رسول مثل این دنیا است.
15. یکی دیگر از خصوصیات قیامت : « إِمامٌ مِنَ اللّهِ ، وَلَنْ يَتُوبَ اللّهُ عَلي أَحَدٍ أَنْكَرَ وِلايَتَهُ خدا کسی را که منکر ولایت او است توبه اش را قبول نمی کند. وَلَنْ يَغْفِرَ لَهُ نمی آمرزد و بر خداست او را عذابی بزرگ کند وَأَنْ يُعَذِّبَهُ عَذاباً نُكْراً ،. او را عذاب کند عذاب ناشناخته، نُکر و ناشناخته یعنی نمی دانی چه عذابی، نمی دانی یعنی نمی توانی بشناسی، عذاب دردناک است، این برای عظمت و بزرگی و دردناکی عذاب است که عذاب نُکر می گویند.
16. « أَبَدَا الْآبادِ وَ دَهْرَ الدُّهورِ» جاوادانه است تمام شدنی نیست. این « أَبَدَا الْآبادِ وَ دَهْرَ الدُّهورِ »یعنی همیشه و همیشه و همه زمان ها در همه زمان ها اصلا زمان تمام شدنی نیست، این جزو اصطلاحات قیامت است. دنیا با تمام بزرگی اش با این همه کهکشان ها چند میلیون سال نوری فاصله است با تمام این بزرگی محدود است، امام علی عليه السلام گفت: ابدالاباد ودهر الدهور خالدین فیها ونا محدود است به این ها نا محدود است ولی در برابر خدا به خدا محدود است چون مخلوق خدا است اصطلاح« أَبَدَا ِالْآبادِ وَ دَهْرَ الدُّهور» یعنی تا چشم کار می کند، تا قلب کار می کند، تا زمان است، آخرت هست. یکی از اصطلاحات که در خطابه به کار رفته است.
17. « فَاحْذَرُوا أَنْ تُخالِفوهُ »، مواظب باشید با امیرالمؤمنین علیه السلام مخالفت نکنید .یکی این که انسان ها می توانند دچار گناه بشوند . آتشگیره وآتشزنه ی عذاب جهنم بشوند، یعنی بشوند هیزم جهنم، بعضی از گناه ها نه تنها انسان را با هیزم جهنم می سوزاند بلکه خود انسان می شود هیزم جهنم، هیزم یعنی آن قدر گناه زیاد است و گناه عمیق است خودش می شود آتش زنه . خودش می شود آتش و سنگ . با سنگ برابر می شود. یعنی چون وقتی سنگ گرم می شود خیلی گرم می شود، آن هم با آتش جهنم؛ هیزم های آتش می شود انسان ها. « فَتَصْلُوا ناراً وَقودُهَا النَّاسُ وَالْحِجارَةُ أُعِدَّتْ لِلْكافِرينَ » که آماده شده است. این سختی جهنم را می رساند.
18. کسی که شک کند در ما،« وَالشَاكُّ فينا فِيالنّارِ » کسانی که در ما شک می کنند در آتش هستند کدام آتش همان آتش جهنم . این جا هم اسم جهنم آورده شده است؛ از کسانی که جهنمی هستند آنهایی هستند که بر حقانیت اهل بیت علیهم السلام شک می کنند (وقتی آدم شک می کند می شود سؤال کند به یقین برسد منظور از این شک این است که در شک بماند). در واقع این شک یعنی انکار است دقت کنید این یک اصطلاح دینی است، کسی که شک داشته باشد در این آتش جهنم وارد می شود. منظور از شک چیست آنی که تبدیل به یقین کند. یعنی در واقع انکار کند منظور از این شک، شک انکار است. این اعتقاد به بهشت و جهنم آخرت یقینی است که کسی که این کار را کند شک کند در آتش جهنم خواهد بود.
19. « وَلْتَنْظُرْنَفْسٌ ما قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَاتَّقُوااللَّهَ » هر کسی باید نگاه کند برای فردای خودش چه فرستاده است منظور از غَد چیست؟ قیامت و عالم آخرت است. از اسامی آخرت غَد است. غَد یعنی فرد،ا الیوم : امروز . امس : دیروز . ولی غَد اصطلاح است ؛ فردای قیامت می گویند یکی از اسمهای قیامت «نَفْسٌ ما قَدَّمَتْ لِغَدٍ » یعنی هر کسی باید نگاه کند برای فردایش چه فرستاده است: از این چندتا نکته مشخص می شود:
1) یعنی این که اولا قیامت بعد از این دنیا است
2) مصالح مان را از قبل می فرستیم، از اعمال
3) آن مصالحی که می فرستیم اعمال است که مجسم می شود قرآن می فرماید: هر کسی باید نگاه کند که چه برای خودش چه فرستاده است مجسم است.«فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّة خیراًٍ یَرَه ...» ، این به این صورت است که تمام اعمال ما قابل دیدن است حتی اسم های معنا که ما این جا می گوییم اسم ذات داریم. اسم معنا، اسم ذات این است که مثلاً اسم ایشان علی است اسم ایشان محمد است که ایشان راه می رود، حرف می زند این چنین کارها اسم معنا است این اسم های معنا هم آن جا می شوند اسم ذات و همه تجسم پیدا می کند.
20. « مَعاشِرَ النَّاسِ، إِنَّهُ جَنْبُ اللَّهِ الَّذي ذَكَرَ في كِتابِهِ العَزيزِ » می فرمایند امیرالمؤمنین علیه السلام جنب الله است و خدا از مخالفانش خبر دارد که«أَنْ تَقُولَ نَفْسٌ يا حَسْرَتا عَلي ما فَرَّطْتُ في جَنْبِ اللَّهِ» مواظب باشید که این طور نشوید که در آنجا بگویید یا حسرتا که ما کاستی کردیم در جنب الله... کجا؟ می فرماید « يا حَسْرَتا عَلي ما فَرَّطْتُ في جَنْبِ اللَّهِ » پشیمانی می آید و پشیمان می شوید و حسرت می خورید قیامت است یکی از جاهایی که اسم قیامت برده شده است و راجع به معاد صحبت شده است همین جا است.
21. « مَعاشِرَالنّاسِ، إِنَّ عَلِيّاً وَالطَّيِّبينَ مِنْ وُلْدي مِنْ صُلْبِهِ هُمُ الثِّقْلُ الْأَصْغَرُ، وَالْقُرْآنُ الثِّقْلُ الْأَكْبَرُ» ، از هم جدا نمی شوند. « لَنْ يَفْتَرِقا حَتّي يَرِدا عَلَيالْحَوْضَ. تا در حوض بر من وارد شدند. حوض یکی از ایستگاه های قیامت است یکی از پلکان های قیامت است یکی از بستر های قیامت است یکی از سالن های قیامت است یکی از جاهای حوری ها است که پیامبر ایستاده و کسانیکه آن جا با پیامبر ملاقات می کنند در حوض که حوض کوثر ملاقات می کنند. این حوض در کجا است ؟ در قیامت . در بهشت که می فرمایند که این ها از هم جدا نمی شوند تا در آن جا بر من وارد شوند
22. یکی از اسم های معاد يَوْم الْقِيامَةِ است « إِنَّما أَكْمَلَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ دينَكُمْ بِإِمامَتِهِ. ... فَمَنْ لَمْ يَأْتَمَّ بِهِ وَبِمَنْ يَقُومُ مَقامَهُ مِنْ وُلْدي مِنْ صُلْبِهِ إِلي يَوْمِ الْقِيامَةِ » که می فرماید کسی که اقتدا نکند به علی و جانشینانش از فرزندان من ازصلب علی «الی یوم القیامة» تا روز قیامت، چرا روز قیامت را می گویند قیامت چون همه به پا می شوند، به پا می خیزند، همه از قبر بیرون می آیند .
قیامت قامت و قامت قیامت قیامت کرده ای سرو قامت
موذن گر به بیند قامتت را به قد قامت بماند تا قیامت
قیامت یعنی بر پایی رستاخیز یعنی رستاخیز یعنی همه برانگیخته می شوند و از قبر بیرون می آیند، یوم القیامة است.
23. یکی از نام های قیامت. وَالْعَرْضِ عَلَياللَّهِ است همه چیز به خدا عرضه می شود یعنی همه چیز از اختیار خدا است مالکیت ها همه رفع می شوند و حساب و کتاب ها با خدا است وَالْعَرْضِ عَلَياللَّهِ عَزَّوَجَلَّ» .
24. « فَأُولئِكَ الَّذينَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فِيالدُّنْيا وَالْآخِرَةِ وَ فِي النّارِهُمْ خالِدُونَ »یکی از اسم های عالم دیگر، آخرت است آخرت یعنی بعد از دنیا ، البته آخرِ یعنی آنی که در پایان این دنیا است چون روز قیامت و عالم بهشت و جهنم در پایان این دنیا است لذا می گویند عالم آخرت، آخرت یعنی در پایان این دنیا قرار دارد یا در دنیایی دیگر است. وَ فِي النّارِهُمْ خالِدُونَ، یکی از خصوصیات قیامت این است که همه چیزش ابدی است و یک عده ای ابدی در آتش خواهند بود یکی از به اصطلاح خصوصیات قیامت این است که اسم است. وَ أَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتي كُنْتُمْ تُوعَدُون ، جنته را می گویند بهشت به خاطر این که درختان آن جا را پوشانده، به اصطلاح جنان، جنته به معنای پر است. جن یعنی پوشیده است.
علت این که به باغ می گویند جنت، « جَنَّاتٍ تَجْري مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ » ، درختان را به خاطر این که آن قدر درخت است که زمین را پوشانده است و انسان نمی تواند زمین را ببیند به همین خاطر بچه در رحم مادر را جنین می گویند که پوشیده است. به همین خاطر جن می گویند که جن پوشیده است و دیده نمی شود. مجنون را هم که می گویند مجنون به خاطر این که در اثر عشق به لیلی عقلش پوشیده شده است.
25. در صفحه 88 راجع به مرگ صحبت می کند،« مَعاشِرَالنّاسِ، إتَّقُوااللَّهَ حَقَّ تُقاتِهِ وَلاتَموتُنَّ إِلاّ وَأَنْتُمْ مُسْلِمُونَ» مگر با حالت اسلام. مرگ مرز انتقال به عالم قیامت و عالم دیگر است.
یک سری نسخ ها و مسخ ها ورسخ ها است که همه این ها مربوط به عالم قیامت است مخصوصاً نسخ و مسخ. مسخ یعنی انسان تبدیل می شود به حیوان و نسخ یعنی انسان روحش می شود در روح انسان دیگر که این هم باطل است. رسخ یعنی انسان روحش می شود در جمادات. نسخ یعنی روح انسان می شود گیاه، این 4تا اصطلاحات فلسفی بود. آن گاه می فرماید: « وَلاتَموتُنَّ إِلاّ وَأَنْتُمْ مُسْلِمُونَ »
26. در سطر بعدی می فرماید: « آمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَالنَّورِ الَّذي أُنْزِلَ مَعَهُ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَطْمِسَ وُجُوهاً فَنَرُدَّها عَلي أَدْبارِها أَوْ نَلْعَنَهُمْ كَما لَعَنَّا أَصْحابَ السَّبْت» قبل از این که چهره ها را تباه کنیم و به عقب برگردانیم؛ این ها همه از خصوصیات روز قیامت است، روایاتی داریم که اقوام پیشین را پیامبر ایشان وقتی که نفرین کردند آن ها مسخ شدند که در قرآن هم داریم. كُونُوا قِرَدَةً خاسِئين میمون بشوید که روایتی هم هست که به صورت قورباغه درآمدند و غیره بعضی ها به صورت سنگ و گیاه در می آمدند و این که این جا هست مربوط به عالم قیامت است که این گونه می شود.
27. یکی از اسم های قیامت که در صفحه 90 آمده است فَلَنْ يَضُرَّاللَّهَ شَيْئاً است. کسی که به عقب برگردد به خدا ضرر نمی رساند« وَسَيَجْزِي اللَّهُ الشّاكِرينَ الصّابِرينَ »، خدا پاداش می دهد شاکران و صابران را این به زودی پاداش می دهد این پاداش کِی هست؟ در عالم آخرت است لذا اسم عالم آخرت است. مالک یوم الدین، الیوم الجزا، در روایات و آیات این مسائل آمده است که به عنوان یوم الدین ویوم الجزا تعبیر شده است.
28. آتش جهنم از صفحه90سطر 8 « بِشُواظٍ مِنْ نارٍ وَنُحاسٍ» شعله ای از آتش و مس گداخته آن هم مس گداخته آن عالم. این ها موصوفات اوصاف آتش عالم آخرت است و جهنم که این جا گفته می شود.
29. « وَيَوْمَ الْقِيامَةِ لايُنْصَرونَ» که می فرماید: در روز قیامت این ها یعنی امامان در روز قیامت یاری نمی شوند یکی از اصطلاحات است برای قیامت و جهنم.
30. در صفحه 92 « مَعاشِرَالنّاسِ، إِنَّهُمْ وَأَنْصارَهُمْ وَأَتْباعَهُمْ وَأَشْياعَهُمْ فِي الدَّرْكِ الْأَسْفَلِ مِنَ النّارِ» َاسفل هستند. درجه یعنی پله چون پله به بالا میرود برای بهشت درجه به کار می برند در جهنم چون پایین می شود درکه می برند می فرمایند: این ها کسی هستند که «فی الدَّرْكِ الْأَسْفَلِ مِنَ النّارِ » در پایین ترین درجه آتش اند این ها جزء اصطلاحات قیامت است. « وَلَبِئْسَ مَثْوَي الْمُتَكَبِّرِينَ »
31. بقیه موارد:92 سطر 5 « إِلي يَوْمِ الْقِيامَةِ » آمده است.؛94سطر 1 « شُواظٌ مِنْ نارٍ»؛94 سطر 4 «قَبْلَ يَوْمِ الْقِيامَةِ» آمده .94 سطر 7 آیه « وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِلْمُكَذِّبينَ» یکی از سوره های قرآن مفصل تکرار کرده یومئذ یعنی چه؟ یعنی که آن روز مکذبین، تکذیب کنندگان مربوط به قیامت است.96 سطر 7 « مالِكِ يَوْمِ الدّينِ » آورده است. 98« وَ يَدْخِلُهُمْ جَنّاتٍ تَجْري » راجع به اهل بهشت است.100 سطر 2 « يدْخُلونَ الْجَنَّةَ »100 سطر 4 « فَادْخُلوها خالِدينَ »100 سطر 4 « لَهُمُ الْجَنَّةُ » با تقوایان و دوستان اهل بیت بهشت برای آن ها است.100 « سَعيراً » یعنی جائی که در آن جا آتش زبانه می کشد یکی از خصوصیات جهنم سعیر است.« يَسْمَعونَ لِجَهَنَّمَ شَهيقاً » شهیق یعنی هم همه جهنم که خدا ما را از آن نگهدارد. سطر 7 این که جهنمیان وقتی کافر را می بیند هم دیگر را لعنت می کنند 100 سطر 7 « كُلَّما دَخَلَتْ أُمَّةٌ لَعَنَتْ »خویشان را لعنت می کنند چون جای اختلاف است و همدیگر را به عذاب وادار کرده اند، برعکس بهشتیان که وقتی وارد می شوند می گویند. ادْخُلُوها بِسَلامٍ آمِنين با سلام و سلامتی وارد شوید و این ها رو به روی هم می نشینند.« رَبَّنا هؤُلاءِ أضَلُّونا فَآتِهِمْ عَذاباً ضِعْفاً مِنَ النّارِ » ، خدایا این ها ما را فریب دادند این ها ما را جهنمی کرده اند.