بررسی شخصیت امام علی (علیه‌السلام) در آیه مباهله از منظر فریقین

بررسی شخصیت امام علی (علیه‌السلام) در آیه مباهله از منظر فریقین

کنگره بازخوانی ابعاد شخصیتی امام علی (ع)
کنگره بازخوانی ابعاد شخصیتی امیرالمومنین امام علی(ع) در روزهای چهارشنبه25 دیماه (افتتاحیه کنگره در دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان) و اختتامیه کنگره  26 دی 1398 در موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت (ع)‌ برگزار گردید. دبیر خانه کنگره از تاریخ دهم خرداد الی 30 آبانماه شروع به اعلام فراخوان و دریافت آثار در ۳۴ محور در بخشهای مقاله(475اثر)-پایان نامه(69اثر)-کتاب(131اثر)-شعر(305اثر)- هنرهای تجسمی (102اثر)انجام داد.در مجموع  ۱۰۸۲ اثر به دبیرخانه کنگره بازخوانی ابعاد شخصیتی امام علی (ع)‌ ارسال شد. بعد از ارزیابی اولیه، و نهایی و معرفی آثار برگزیده  مقالات منتخب در کتاب کنگره مقالات منتشر شد.

چکیده

یکی از آیاتی که در مورد فضائل اهل‌بیت(ع)به‌ویژه شخصیت امام علی علیه السلام است، آیه 61 سوره آل‌عمران، معروف به آیه مباهله است. آین آیه نزد مفسران فریقین درباره فضائل اهل‌بیت(ع) است و منظور از «انفسنا» امام علی علیه السلام است و درباره روایات آن نزد فریقین ادعای تواتر شده است.
 مفسران فریقین در آیه شریفه مباحث مشترکی از جمله: دلالت آیه بر صدق نبوت پیامبر|، مباهله با نصارای نجران، اهل‌بیت مصداق آیه و ادعای تواتر و این‌که امام علی علیه السلام مصداق انفسنا است. از طرف دیگر آیات فراوانی در سوره آل‌عمران درباره اهل‌کتاب می‌باشد. اثبات نبوت پیامبر(ص) و معرفی امام علی علیه السلام به‌عنوان شخصیتی که پس از پیامبر اکرم(ص) امام و تأثیرگذار و رهبر است به آنان ضروری می‌نماید.
 در این مقاله با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی تفاسیر فریقین در این زمینه پرداخته شد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که بیش از شصت کتاب معتبر اهل‌سنت روایت فضائل اهل‌بیت(علیهم السلام) در ذیل آیه مباهله را نقل کرده‌اند و بسیاری از مفسران فریقین برتری علی‌بن ابی‌طالب علیه السلام را بر سایر صحابه به‌عنوان «انفسنا» پذیرفته‌اند و شبهات ادبی که برخی مانند آلوسی و مؤلف تفسیر المنار مطرح کرده‌اند پاسخ داده شده است و انکار مصداق «انفسنا» در مورد امام علی علیه السلام تعصبی بیش نیست.
کلید واژه‌ها: قرآن، امام علی علیه السلام، مباهله، آیه 61 آل‌عمران، انفسنا، فضائل اهل‌بیت، مفسران فریقین.

مقدمه

در این مقاله با توجه به اهمیت موضوع، آیه مباهله به‌صورت تطبیقی از دیدگاه فریقین بررسی و به شبهات مربوط به آن پاسخ داده شده است. نکته حائز اهمیت این است که گرچه ظاهر آیه صرفاً فضیلت اهل‌بیت(ع) را بیان می‌کند، ولی با توجه به معنا و مفهوم آیه و مقایسه مصادیق آن با دیگران، می‌توان از آن برای ولایت و رهبری امام علی علیه السلام استفاده کرد.
آیه 61 سوره آل‌عمران معروف به آیه مباهله است. به اتفاق شیعه و اهل‌تسنن سوره آل‌عمران مدنی است و آیه در جریان محاجه نصارای نجران با پیامبر| نازل شده است.
(اِنِّ مَثَلَ عِیسَی عِندَ اللهِ کَمَثَلِ آَدَمَ خَلَقَهُ مِن تُرابٍ ثُمَّ قَالَ لَهُ کُن فَیَکُونَ الحَقُّ مِن رَبِّکَ فَلا تَکُن مِنَ المُمتَرِینَ فَمَن حَاجَّکَ فِیهِ مِن بَعدِ مَا جَاءُکَ مِنَ العِلمِ فَقُل تَعَالُوا نَدعُ اَبنَاءَنَا وَ اَبنَاءَکُم وَ نِسَاءَنَا وَ نِسَاءَکُم وَ اَنفُسَنَا وَ اَنفُسَکُم ثُمَّ نَبتَهِل فَتَجعَلَ لَعنَتَ اللهِ عَلَی الکَاذِبِینَ)؛ «همانا مثل عیسی در نزد خدا هم‌چون مثل آدم است که او را از خاک آفرید و سپس به او فرمود: «موجود باش» او هم فوراً موجود شد [بنابراین ولادت مسیح بدون پدر، هرگز دلیل بر الوهیت او نیست] 
این‌ها حقیقتی است از جانب پروردگار تو، بنابراین از تردیدکنندگان مباش. هرگاه بعد از علم و دانشی که [درباره عیسی مسیح] به تو رسیده، باز کسانی با تو به محاجه و ستیز برخیزند، به آن‌ها بگو: بیایید ما فرزندان خود را دعوت کنیم، شما هم فرزندان خود را؛ ما زنان خویش را دعوت نماییم، شما هم زنان خود را؛ ما نفوس خود را دعوت کنیم، شما هم نفوس خود را؛ آن‌گاه مباهله کنیم و لعنت خداوند را بر دروغ‌گویان قرار دهیم».
در این آیه ابتدا سخن از چگونگی خلقت حضرت عیسی علیه السلام و مشابهت او با خلقت حضرت آدم علیه السلام است که از طریق قدرت الهی آفریده شده‌اند. و هرگونه شک و تردید در این موضوع مردود اعلام‌شده است، پس از آن افرادی که اهل تردید و محاجه هستند، به یک برنامه مذهبی به نام مباهله دعوت شده‌اند و بعد از آن شیوه مباهله که دو طرف باید فرزندان، زنان و نفوس خود را برای مباهله بیاورند و لعنت خدا را بر دروغ‌گویان بفرستند.
آیه به اتفاق شیعه، مربوطه به فضائل اهل‌بیت(ع) یعنی علی و فاطمه و حسن و حسین علیه السلام است، به‌ویژه این‌که علی‌بن ابی طالب علیه السلام به‌عنوان نفس پیامبر(ص) معرفی‌شده است. مفسران اهل‌سنت اگرچه معانی مختلفی برای آیه بیان کرده‌اند، اما عده‌ای از آنان آیه را مربوط به فضائل اهل‌بیت(ع) و امام علی علیه السلام شمرده‌اند.
مهم‌ترین مسئله این تحقیق، اثبات فضائل اهل‌بیت(ع) به‌ویژه شخصیت امام علی علیه السلام به‌عنوان نفس پیامبر(ص) در آیه مباهله است و مقاله به این پرسش پاسخ می‌دهد که آیا طبق دیدگاه مفسران و روایات فریقین، آیه مباهله در مورد فضائل اهل‌بیت به‌ویژه حضرت علی علیه السلام به‌عنوان نفس پیامبر(ص) هستند یا خیر؟
دلایل و موارد مشترک از دیدگاه فریقین در این موضوع چیست؟ روایات فریقین در مورد آیه چه بیانی دارد؟ ضرورت مسئله از آن‌جا روشن می‌گردد که از طرف مفسران و دانشمندان فریقین از آیه استفاده می‌شود که علی‌بن ابی‌طالب دارای شخصیتی برجسته به‌عنوان نفس پیامبر(ص)دارد.
فهرست مطالب(مشاهده متن)

این مقاله در جلد اول کتاب کنگره بازخوانی ابعاد شخصیتی امام علی (ع)‌ موجود می باشد.جهت استفاده از متن کامل مقاله به لینکهای زیر مراجعه کنید