راهکارهای تربیتی مقابله با شیطان در نهج‌البلاغه

امام علی در نهج‌البلاغه راهکارهایی برای مقابله با شیطان بیان نموده‌اند. عمل به این راهکارها برای پیش‌گیری از انحراف و دست‌یابی به مسیر هدایت، ضروری است. با بهره‌گیری از تحلیل گزاره‌های مرتبط با شیطان که در نهج‌البلاغه بیان گردیده، راهکارهای مقابله با شیطان معین می‌گردد. نوشتار حاضر با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی به دنبال شناسایی روش‌هایی برای مقابله با شیطان از کتاب شریف «نهج‌البلاغه» است.

 پرسش نگاشته پیش‌رو این است که امام علی(ع)چه راه‌ها و ابزارهایی برای مواجهه با شیطان در نهج‌البلاغه معرفی کرده‌اند؟ از نتایج تحقیق می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: راهکارهای ضد شیطانی در نهج‌البلاغه علاوه بر حیطه فکری-قلبی، در حیطه عمل نیز می‌باشد. بیداری، افزایش شناخت و محبت خدا از راهکارهای فکری-قلبی انسان در مقابل شیطان است که در نهج‌البلاغه به آن اشاره شده است. تمسک به قرآن، تقوا، دعا، عبادت و امر زیردستان به سرپیچی از شیطان نیز تلاش‌هایی است در حوزه عمل که می‌توان برای دفع شیطان انجام داد.

 کلیدواژه‌ها: امام علی(ع)، نهج‌البلاغه، راهکار تربیتی، شیطان‌شناسی، دشمن‌شناسی.

فهرست مطالب (مشاهده متن)

«نهج‌البلاغه» به‌عنوان یکی از غنی‌ترین منابع اخلاقی-تربیتی، مباحث مفیدی در راهکارهای مقابله با شیطان دارد. شناخت این راهکارها و عمل به آن برای پیش‌گیری از گرفتاری بندگان در دام شیطان و رسیدن به هدایت، ضرورت داشته و باعث تقویت روح شیطان‌ستیزی است.

همواره تعلیم و تربیت، نیازمند شناخت الگوی مثبت و منفی است، دو شیوه‌ای که هر دو مؤثر و کارساز بوده و به تعلیم و تربیت شتاب و ژرفای بیش‌تر می‌بخشند. پیامبران خدا و اولیای دین نیز در تربیت افراد بشر از هر دو شیوه بهره می‌گرفتند. حضرت علی(ع) در حدود بیست خطبه از نهج‌البلاغه، از صفات فردی و رفتارهای اجتماعی پیامبر ‌اکرم| سخن گفته‌اند و با این کار الگوی مثبت ارائه داده‌اند و در مواردی هم به شیوه شناساندن الگوی منفی، از شیطان و یا از منافقان و کفار سخن راندند تا افراد جامعه خویش و تمام پیروانش بیدار شوند و از آن الگوی منفی فاصله بگیرند.

شیطان که به‌عنوان پدیده‌ای از مخلوقات الهی که به علت نافرمانی از امر خداوند متعال در سجده به آدم، از بارگاه قرب الهی طرد گشته و با درخواست فرصت از خداوند بر ریشه‌کنی انسان تأکید ورزیده است، لازم است به‌خوبی مورد شناسایی انسان قرار گیرد تا از گزند آفات او در امان مانده و مسیر کمالی خود را به‌سلامت طی کند. لکن به لحاظ ماورائی بودن شیطان و نامحسوس بودن حیله‌گری‌های او، کم‌تر به آن توجه می‌شود. نوع و حوزه تصرف شیطان و هم‌چنین هجوم او در انسان، درک ترفندها و حیله‌های او را برای انسان آسان می‌کند و قدرت انسان را در مقابله با حیله‌های شیطان می‌افزاید.

هدف نگارنده از این پژوهش، ارائه جامع راهکارهای مقابله با شیطان با بهره‌گیری از تحلیل گزاره‌های مرتبط با آن در نهج‌البلاغه است. بررسی راهکارهای مقابله با شیطان در نهج‌البلاغه علاوه بر شناسایی نقاط ضعف انسان، در بحث دشمن‌شناسی نیز کاربرد دارد. گزاره‌های مرتبط برای مقابله با شیطان در نهج‌البلاغه در دو دسته قابل بهره‌گیری است.

دسته اول، بیان اغراض پلید شیطان، شناختن روش‌ها و ترفندهای او (تأثیرات شیطان بر انسان) به‌ضمیمه معرفی جنود او و محدودیت‌های شیطان است.

دسته دوم، پی‌آمدهای ولایت‌پذیری از شیطان و هم‌چنین راه‌‌حل‌های مقابله با اوست که محور اصلی این مقاله را تشکیل داده است.

این مقاله در جلد چهارم کتاب کنگره بازخوانی ابعاد شخصیتی امام علی (ع)‌ موجود می باشد.جهت استفاده از متن کامل مقاله به لینکهای زیر مراجعه کنید