نهجالبلاغه: نامه 3
وَ مِنْ كِتاب لَهُ عَلَيْهِ السَّلامُ كَتَبَهُ لِشُرَيْحِ بْنِ الْحارِثِ قاضيهِ- رُوِىَ اَنَّ شُرَيْحَ بْنَ الْحارِثِ قاضِىَ اَميرِ الْمُؤْمِنينَ عَلَيْهِ السَّلامُ اشْتَرى عَلى عَهْدِهِ داراً بِثَمانينَ ديناراً، فَبَلَغَهُ ذلِكَ، فَاسْتَدْعاهُ وَ قالَ لَهُ:-
از نامه هاى آن حضرت است بـه شـریح قـاضى گفته شده شریح بن حارث قاضى امیرالمؤمنین علیه السّلام بود. در زمان حکومت آن حضرت خانه اى به مبلغ هشتاد دینار خرید، خبر این برنامه به آن جناب رسید، وى را خواست و به او فرمود:
بَلَغَنى اَنَّكَ ابْتَعْتَ داراً بِثَمانينَ ديناراً، وَ كَتَبْتَ لَها كِتاباً،وَ اَشْهَدْتَ فيهِ شُهُوداً! -
به من خبر رسیده خانه اى به هشتاد دینار خریده، و برایش سند نوشته، و بر آن گواهانى گرفته اى!
فَقالَ لَهُ شُرَيْحٌ: قَدْ كانَ ذلِكَ يا اَميرَ الْمُؤْمِنينَ.
گفت: آرى چنین است اى امیر مؤمنان.
قالَ: فَنَظَرَ اِلَيْهِ نَظَرَ مُغْضَب، ثُمَّ قالَ لَهُ: - يا شُرَيْحُ اَما اِنَّهُ سَيَأْتيكَ مَنْ
حضرت خشم آلود به او نگریست، سپس فرمود: به زودى کسى به نزدت مى آید (ملک الموت) که
لايَنْظُرُ فى كِتابِكَ، وَ لا يَسْاَلُكَ عَنْ بَيِّنَتِكَ، حَتّى يُخْرِجَكَ مِنْها شاخِصاً،
به سند خانه نظر نمى کند، و از گواه آن نمى پرسد، تا آنکه تو را از آن خانه بیرون مى کند،
وَ يُسْلِمَكَ اِلى قَبْرِكَ خالِصاً.
و تنها تسلیم خانه قبر مى نماید.
فَانْظُرْ يا شُرَيْحُ، لاتَكُونُ ابْتَعْتَ هذِهِ الدّارَ مِنْ غَيْرِ مالِكَ، اَوْ نَقَدْتَ الثَّمَنَ مِنْ غَيْرِ حَلالِكَ،
اى شریح، مواظب باش که این خانه را از غیر مال خود نخریده، یا قیمت آن را از غیر مال حلال نداده باشى،
فَاِذا اَنْتَ قَدْ خَسِرْتَ دارَ الدُّنْيا وَ دارَ الاْخِرَةِ.
که در این صورت دچار خسارت دنیا و آخرت شده اى.
اَما اِنَّكَ لَوْ كُنْتَ أَتَيْتَنى عِنْدَ شِرائِكَ ما اشْتَرَيْتَ، لَكَتَبْتُ لَكَ كِتاباً عَلى هذِهِ النُّسْخَةِ،
آگاه باش، اگر زمان خرید خانه نزد من آمده بودى، براى تو سندى مانند این سند مى نوشتم،
فَلَمْ تَرْغَبْ فى شِراءِ هذِهِ الدّارِ بِدِرْهَم فَما فَوْقُ.
که در خرید این خانه به یک درهم چه رسد بالاتر از آن رغبت نمى کردى.
وَ النُّسْخَةُ هذِهِ:
و آن سـند این است :
هذا مَا اشْتَرى عَبْدٌ ذَليلٌ، مِنْ مَيِّت قَدْ اُزْعِجَ لِلرَّحيلِ،
این خانه اى است که آن را بنده اى خوار، از مرده اى که براى کوچ کردن به سراى دیگر از این خانه بیرونش کرده اند خریده است،
اشْتَرى مِنْهُ داراً مِنْ دارِ الْغُرُورِ مِنْ جانِبِ الْفانينَ، وَ خِطَّةِ الْهالِكينَ.
از او خانه اى از خانه هاى فریب از جانب فانى شوندگان، و سرزمین اهل هلاکت خریده.
وَ تَجْمَعُ هذِهِ الدّارَ حُدُودٌ اَرْبَعَةٌ: الْحَدُّ الاَْوَّلُ
این خانه را چهار حدّ است: حدّ اوّل
يَنْتَهى اِلى دَواعِى الاْفاتِ، وَ الْحَدُّ الثّانى يَنْتَهى اِلى دَواعِى الْمُصيباتِ،
به آفات و بلاها، حدّ دوم به مصائب،
وَ الْحَدُّ الثّالِثُ يَنْتَهى اِلَى الْهَوَى الْمُرْدى، وَ الْحَدُّالرّابِعُ يَنْتَهى اِلَى الشَّيْطانِ الْمُغْوى، وَ فيهِ يُشْرَعُ بابُ هذِهِ الدّارِ.
حد سوم به هوسهاى تباهى آور، و حدچهارم به شیطان گمراه کننده، و درِ این خانه به همین حد چهارم باز مى شود.
اِشْتَرى هذَا الْمُغْتَرُّ بِالاَْمَلِ، مِنْ هذَا الْمُزْعَجِ بِالاَْجَلِ، هذِهِ الدّارَ
این خریدار فریفته به آرزو، این خانه را از شخصى که اجلْ او را به کوچ از دنیا برانگیخته خریدارى کرده،
بِالْخُرُوجِ مِنْ عِزِّ الْقَناعَةِ، وَ الدُّخُولِ فى ذُلِّ الطَّلَبِ وَ الضَّراعَةِ;
به قیمت بیرون شدن از عزّت قناعت، و ورود در پستى و ذلّت،
فَما اَدْرَكَ هذَا الْمُشْتَرى فيمَا اشْتَرى مِنْهُ مِنْ دَرَك،
و هر خسارتى که بر این خریدار در آنچه که خریده وارد شود برعهده ملک الموت است،
فَعَلى مُبَلْبِلِ اَجْسامِ الْمُلُوكِ، وَ سالِبِ نُفُوسِ الْجَبابِرَةِ، وَ مُزيلِ مُلْكِ الْفَراعِنَةِ،
همان خراب کننده بدنهاى پادشاهان، و گیرنده جان گردنکشان، و نابودکننده سلطنت فرعونیان،
مِثْلِ كِسْرى و قَيْصَرَ، وَ تُبَّع وَ حِمْيَرَ، وَ مَنْ جَمَعَ الْمالَ عَلَى الْمالِفَاَكْثَرَ، وَ مَنْ بَنى وَ شَيَّدَ، وَ زَخْرَفَ وَ نَجَّدَ،
همچون شاهان ایران و روم، و یمن و حِمْیَر، و آنهایى که ثروت بر ثروت افزودند، و آنان که ساختند و محکم کردند، و زینت دادند و بیاراستند،
وَ ادَّخَرَ وَ اعْتَقَدَ،وَ نَظَرَ بِزَعْمِهِ لِلْوَلَدِ، اِشْخاصُهُمْ جَميعاً اِلى مَوقِفِ الْعَرْضِ وَ الْحِسابِ،
و ذخیره نمودند و به اعتقاد و گمان خود نسبت به برنامه اولاد توجه کردند، ملک الموت همگى را به جایگاه بازپرسى
وَ مَوْضِعِ الثَّوابِ وَ الْعِقابِ، اِذا وَقَعَ الاَْمْرُ بِفَصْلِ
و محل مزد و جریمه روانه کند، زمانى که فرمان حق براى جدایى بین حق و باطل و حساب،
الْقَضاءِ «وَ خَسِرَ هُنالِكَ الْمُبْطِلُونَ».
فرود آید «که در آنجا تبهکاران خسارت کنند».
شَهِدَ عَلى ذلِكَ الْعَقْلُ اِذا خَرَجَ مِنْ اَسْرِ الْهَوى، وَ سَلِمَ مِنْ عَلائِقِ الدُّنْيا.
بر این سند گواهى دهد عقلى که از اسارت هوا خارج شده، و از وابستگى هاى دنیا سالم مانده باشد.