بررسی سبب نزول آیه ولایت در منابع تفسیری اهل‌سنت
کنگره بازخوانی ابعاد شخصیتی امام علی (ع)
کنگره بازخوانی ابعاد شخصیتی امیرالمومنین امام علی(ع) در روزهای چهارشنبه25 دیماه (افتتاحیه کنگره در دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان) و اختتامیه کنگره 26 دی 1398 در موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت (ع) برگزار گردید. دبیر خانه کنگره از تاریخ دهم خرداد الی 30 آبانماه شروع به اعلام فراخوان و دریافت آثار در ۳۴ محور در بخشهای مقاله(475اثر)-پایان نامه(69اثر)-کتاب(131اثر)-شعر(305اثر)- هنرهای تجسمی (102اثر)انجام داد.در مجموع ۱۰۸۲ اثر به دبیرخانه کنگره بازخوانی ابعاد شخصیتی امام علی (ع) ارسال شد. بعد از ارزیابی اولیه، و نهایی و معرفی آثار برگزیده مقالات منتخب در کتاب کنگره مقالات منتشر شد.
چكیده
یکی از شئون مهم امام علی (علیه السلام) نصب ایشان از سوی خداوند متعال، برای امامت و ولایت امت اسلام است. به این منصب الهی آن حضرت، در برخی آیات قرآن کریم اشاره شده است و جالب است که منابع اهل‌سنت نیز به این مسئله مهم در سبب نزول آیات به آن تصریح نموده‌اند.
گفتنی است که سبب نزول آیات، یكی از قراین متصل در فهم مفاد و محتوای آیات هستند. از جمله آیات ولایت، آیه 55 سوره مائده {إِنَّما وَلِیكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذینَ آمَنُوا الَّذینَ یقیمُونَ الصَّلاةَ وَ یؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُونَ}؛ «سرپرست شما، فقط خداست و پیامبر او و نیز آنان‌كه ایمان آوردهاند؛ همان‌ها كه نماز را برپا مىدارند، و در حال ركوع زكات مىدهند.» است.
این مقاله به بررسی روایات سبب نزول آیه فوق، در منابع تفسیری اهل‌سنت می‌پردازد. در این نوشتار با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی، پس از بیان اهمیت شناخت اسباب نزول در فهم آیات و فواید آن، با استناد به روایات فراوانی كه به طرق متعدد در منابع مهم تفسیری اهل‌سنت آمده و طبق بررسی سندی برخی از آن‌ها ـ به‌عنوان نمونه ـ از منظر رجال‌شناسان اهل‌سنت و اثبات صحت استناد آن‌ها، اثبات می‌شود كه آیه شریفه فوق در پی اعطای انگشتر توسط علی (علیه السلام) در حال ركوع نماز به سائل، نازل‌شده است و براین‌اساس منظور از {الَّذینَ آمَنُوا} در آیه یاد شده، امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) است كه ولایتش در ردیف ولایت خدا و رسول خدا| مطرح شده است.
کلیدواژه‌ها: قرآن، امام علی (علیه السلام) ، سبب نزول، آیه ولایت، صدقه، منابع اهل‌سنت.
فهرست مطالب (مشاهده متن)
مقدمه
از بحث‌های بسیار پردامنه بین شیعه و سنی، بحث امامت و ولایت است؛ شیعه معتقد به نصب امام و جانشین پیامبر| به دستور الهی است، ولی اهل‌سنت منكر این مطلب‌اند. شیعه در این مسئله علاوه بر دلایل عقلی، به آیاتی از قرآن كریم از جمله آیه {إِنَّما وَلِیكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَالَّذینَ آمَنُوا الَّذینَ یقیمُونَ الصَّلاةَ وَ یؤْتُونَ الزَّكاةَ وَهُمْ راكِعُونَ} (مائده/55)؛ «سرپرست شما، فقط خداست و پیامبر او و نیز آنان‌كه ایمان آوردهاند؛ همان‌ها كه نماز را برپا مىدارند، و در حال ركوع زكات مىدهند.» استدلال كرده است. استدلال به این آیه برای امامت و ولایت علی (علیه السلام) ، مبتنی بر دو مقدمه است:
الف) ولیّ به‌معنای سرپرست سیاسی و امام است؛
ب) سبب نزول این آیه، خاتم‌بخشی امیرمؤمنان علی (علیه السلام) در حال نماز به سائل بوده است.
در این مقاله فقط مقدمه دوم یعنی سبب نزول آیه 55 مائده و سیر نقل تاریخی آن در منابع اهل‌سنت بحث و بررسی می‌شود. مقدمه اول در کتب کلامی و تفسیری مورد بررسی و پژوهش قرار گرفته است. در این پژوهش‌ها با استدلال‌های متقن و دلایل روشن ثابت‌شده است که ولیّ در این آیه به‌معنای امام و سرپرست و متولی سیاسی است. بنابراین، مقدمه اول از نظر ما مسلم و مفروغٌ‌عنه فرض شده است.
روایات سبب نزولِ آیه در مورد علی (علیه السلام) ـ صرف‌نظر از تواتر آن‌ها در منابع شیعی ـ در منابع اهل‌سنت نیز به‌قدری زیاد است كه موجب‌شده است برخی از دانشمندان اهل‌سنت در مورد این سبب نزول ادعای اجماع كنند.
