نظام سلوک عرفانی در تعالیم امام امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام)

چکیده:‌

تربیت انسان و ارتقای وجودی او هدف خلقت و بعثت تمام انبیا بوده است و در جهت حصول این هدف، تعاليم كتاب و سنّت کارآمد ترین روش سیر وسلوک عملی است‌. در این باب تعالیم اهل بیت علیهم السلام بویژه امام علی علیه السلام مشحون از ناب ترین پیام ها و آموزه های سلوکی است که تاکنون کمتر به صورت یک نظام ، مدون شده است . سوال اساسی این است که آیا می توان معارف سلوکی نظام مندی را مبتنی بر تعالیم امام علی علیه السلام به صورت یک نظام معرفتي جامع و هماهنگ با ساختار منطقی به شیفتگان این گونه معارف عرضه کرد . در این رساله تلاش شد تا با مراجعه به مجموعه کلمات امام علی علیه السلام و با استفاده از شبکه ای از مفاهیم و مضامین عام وجامع و با جمع‌آوري و صورت‌بندي گزاره‌هاي عرفانی بر آمده از تعالیم آن حضرت‌ و از راه استناد به صریح روایات و اصطیاد معارف سلوکی به عنوان لوازم فرمایشات ایشان و در آخر با بکارگیری روش اجتهادی، به ارائه نظام سلوک عرفانی آن حضرت دست یابیم . یافته های تحقیق نشان داد که 1) "عبودیت" ، "تطهیر و تهذیب نفس"، " معرفت" ، "محبت"،"قرب الهی" و "لقای الهی" به ترتیب مهمترین اهداف سلوک می باشند و2) مهمترین ارکان و پایه‌های این نظام سلوکی عبارتند از: اصولی چون"توحید محوری"‌، "شریعت گرایی"‌، "عقل پذیری" "الگو مداری"‌، "ولایت مداری"‌، و "معادباوری" ، چنانکه اگر سالک 3) از روش‌هایی همچون "تاملات سلوکی"‌، "محبت و دلدادگی" و "اعمال ریاضتی سلوکی" که از معارف امام علی علیه السلام قابل استنباط است برای رسیدن به اهداف مذکوراستفاده کند و4) او با گذشت از موانعی درونی همچون"جهالت"‌، "غفلت"‌، "هوای نفس"‌،"گناه‌"، "بدعت"‌، "ریا"‌،"عجب"‌، "کبر"،"حسد" و نیز موانع بیرونی همچون "شیطان"‌، "دنیا" و" رفقای ناباب" خواهد توانست ازتجربه 5) مقامات نهایی معنوی همچون "یقین"، "توكّل"‌، "رضا"، "تفویض"‌،"تسلیم"و "توحید" برخوردار گردد. 

کلید واژه‌ها:‌ سیرو سلوک‌، امام علی علیه السلام، حال‌، مقام