اصلاحات نرم‌افزاری امام علی (علیه‌السلام) در رونق‌بخشی به نظام تولید

تولید، رکن اصلی نظام اقتصادی یک جامعه شمرده می‌‌شود. بدیهی است که الگوگیری از روش‌‌های موفق در این حوزه، مطلوب و ضروری تلقی می‌‌شود. از الگوهای موفق در این حوزه، بررسی نظام تولید امام علی (ع) است. ایشان با انجام اصلاحات نرم‌‌افزاری در دو حوزه ایدئولوژی‌‌‌سازی و چیدمان مناسب عوامل تولید بر پایه نیاز جامعه و تولیدات مناسب با هر محیط، توانستند به حداکثر بهره‌‌وری در این زمینه برسند. روش پژوهش در مقاله پیشِ رو، کتابخانه‌‌ای، جهت جمع‌‌آوری داده‌‌های تاریخی و تحلیلی در پردازش داده‌‌هاست.

 نتیجه به‌دست آمده از پژوهش نشان می‌‌دهد که اتخاذ تدابیر علمی و اصلاح نظام تولید، اصلی‌‌ترین بخش برای دستیابی به رونق همه‌‌‌جانبه در این زمینه است.

کلیدواژه‌ها: سیره امام علی (ع)، اصلاحات نرم‌‌افزاری، رونق، تولید.

فهرست مطالب (مشاهده متن)

پول و کسب ثروت، یکی از اساسی‌‌ترین ارکان استقلال و پویایی هر جامعه شمرده می‌‌شود و به تبع آن، یکی از شاخص‌‌های سنجش رشد و بالندگی یک کشور، شاخص رشد اقتصادی است؛ لذا از دیرباز جوامع گوناگون برای کسب بیشترین درآمد و ثروت، با یکدیگر به رقابت برخاسته، دست به دامان متفکران این حوزه شده و افکار و آرای آنان را به عنوان راهبران این حوزه پیروی نموده‌اند. دیدگاه این افراد چنان مهم و تأثیرگذار بود که بر همه امور آن کشور سایه افکنده است؛ به‌طوری که نظام هر یک از کشورها در نتیجه دنباله‌‌‌روی از هر یک از اندیشمندان، با نام وی شناسایی می‌‌شد و گاه همانند هر نظام بشری دیگر، قوت و ضعف‌‌هایی داشته و حتی برخی از آن‌‌ها مانند نظام مارکسیستی، با شکست مواجه شدند و قدرت منادی این نظریه (شوروی) را نیز به تجزیه و سقوط کشاند. 

در جهان‌‌بینی اسلام، برخلاف نظام‌‌های دیگر، اقتصاد جزئی از دین و یکی از ارکان اساسی آن است؛ به طوری که برخی از راهکارهای عبادی، مربوط به پرداخت‌‌های مالی بوده و پیوند محکمی بین آن و سعادت یا شقاوت ابنای بشر حاکم است. در این بینش، اسلام دینی آسمانی است که از جانب خدا و توسط پیامبر| برای رسیدن بشر به همه کمالات فرستاده شده و از پیروان خود خواسته تا برای رسیدن به موفقیت حداکثری، در ابعاد فردی و اجتماعی، از راهکارهای داده شده پیروی کنند. در این مکتب، نظریه‌‌پردازان عرصه اقتصاد، پیامبران و ائمه^ هستند که قرآن آن‌‌ها را لازم الاتباع دانسته است: {أَطِيعُوا اللَّـهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ} (نساء/59) و ضمان سعادت بشر را در پیروی کامل از این بزرگواران قرار داده است. رفتار اقتصادی هر یک از امامان بزرگوار^ به عنوان یک مدل کامل رفتاری، قابل پیروی است. 

از میان ائمه^، زمانه حضرت علی (ع) بسیار شبیه زمانه ما می‌‌نماید. حکومت متموّلان جامعه که امروز با نام لیبرال از آن‌‌ها یاد می‌‌شود، باعث شده بود تا فاصله فقیر و غنی بسیار افزایش يافته، ثروتمندان فقط به دنبال سود حداکثری خود باشند و وقعی به ضعفای جامعه ننهند. حضرت (ع) با رونق‌‌بخشی به توان تولیدی، توانستند جامعه‌‌ای را ایجاد نمایند که خود ایشان در توصيف اوضاع ‌‌‌سامان‌‌یافته مردم، از تعبیر «برخورداری افراد جامعه از نان گندم» استفاده نمودند. روشن است وصف حضرت از نان گندم در حالی که قوت اصلی مردم نان جو بود، حکایت از ایجاد رفاه نسبی توسط امام (ع) برای مردم است. 

مقام معظم رهبری(حفظه‌اللّه) نیز با در نظر گرفتن شرایط کنونی جامعه، که تحریم‌‌های غربی چندین برابر شده، ارزش پول سقوط کرده و قیمت‌‌ها افزایش چندین برابر داشته، بهترین راهکار برای گذر از این برهه را رونق‌‌ گرفتن بخش تولید می‌‌دانند؛ لذا شعار سال 1398 را «رونق تولید» انتخاب نموده، فرمودند: 

تولید اگر چنانچه به راه بیفتد، هم می‌‌تواند مشکلات معیشتی را حل کند، هم می‌‌تواند استغنای کشور از بیگانگان را تأمین کند، هم می‌‌تواند مشکل اشتغال‌‌زایی را برطرف کند ... لذاست که مسئله تولید به نظر من مسئله محوری امسال است. (1/1/98)

همان‌‌گونه که ایشان تبیین فرموده‌‌اند، کلید راهبردی این بحران، تکیه بر توان تولید است. بنابراين برای عملیاتی کردن این امر ‌‌باید روش یا الگوی موفقی را برگزيد. بهترین گزینه در شرایط کنونی، پیمودن راهی است که امتحان شده باشد و از خطاهای نظریه‌‌های بشری مصون باشد. سیره تولیدی امام علی (ع) این دو ویژگی را کاملا داراست.

این مقاله در جلد یازدهم کتاب کنگره بازخوانی ابعاد شخصیتی امام علی (ع)‌ موجود می باشد.جهت استفاده از متن کامل مقاله به لینکهای زیر مراجعه کنید