اخلاق اداری در نهج البلاغه : نظارت و بازرسی

«ثُمَّ تَفَقَّدْ أَعْمَالَهُمْ وَ ابْعَثِ الْعُيُونَ مِنْ أَهْلِ الصِّدْقِ وَ الْوَفَاءِ عَلَيْهِمْ فَإِنَّ تَعَاهُدَكَ فِي السِّرِّ لِأُمُورِهِمْ حَدْوَةٌ لَهُمْ عَلَى اسْتِعْمَالِ الْأَمَانَةِ وَ الرِّفْقِ بِالرَّعِيَّة».( نهج البلاغه، نامه 53)

پس در كارهاى كارگزارانت وارسى كن، و ارباب راستى و وفا را بر آنان مراقب ساز، كه بازرسى نهايى در كارشان، آنان را به امانتدارى و نرمى با مردمان وادار مى‏ سازد.

«ثُمَّ لَا تَدَعْ أَنْ يَكُونَ لَكَ عَلَيْهِمْ عُيُونٌ مِنْ أَهْلِ الْأَمَانَةِ وَ الْقَوْلِ بِالْحَقِّ عِنْدَ النَّاسِ فَيُثْبِتُونَ بَلَاءَ كُلِّ ذِي بَلَاءٍ مِنْهُمْ لِيَثِقَ أُولَئِكَ بِعِلْمِكَ بِبَلَائِهِمْ ثُمَّ اعْرِفْ لِكُلِّ امْرِئٍ مِنْهُمْ مَا أَبْلَى‏»( تحف العقول، ص134)

پس فراموش نكن كه بايد بر آنان مأموران مخفى از مردمان امين و حق‌گوى را كه در ميان مردم بدين صفات شناخته شده باشند، بگمارى تا زحمات و فداكاريهاى آنان را براى تو بنويسند و آنان مطمئن باشند كه تو زحمات و فداكاري‌هاى آنان را مى‏ دانى و بايد مقدار رنج هر يك را در نظر دارى و مناسب با ميزان زحمات و فداكاري‌هايشان با آنان رفتار نمايى.

«فاستَخلِفْ علَى عَمَلِكَ، واخرُجْ في طائِفةٍ مِن أصْحابِكَ، حَتَّى‏ تَمُرَّ بأرضِ السَّوادِ كُورةً كُورةً، فتسأَلُهم عَن عُمَّالِهِم، وتَنظُرَ في سِيرَتِهِم».(مکاتیب الائمة ج1 ص397)

شخصى را به جاى خود به عنوان جانشين قرار ده و خود را به همراه گروهى از يارانت (براى بازرسى و نظارت بر عملكرد و رفتار كارگزاران و مسئولان به همه مناطق روانه شويد و) تمام سرزمين سواد (عراق) را منطقه به منطقه بگرديد و از چگونگى رفتار و اعمال كارگزاران جويا شويد و سيره آنان را مورد بررسى و پيگيرى قرار دهيد.