علامه جعفر مرتضی العاملی و حدیث غدیر

عيد غدير خم (1) 

عيد غدير، يك عيد اصيل اسلامى است. چرا كه روز هجدهم ذى الحجه را مسلمانان در سه قرن اول، به اين عنوان جشن مى ‏گرفته ‏اند. گفتار مقريزى كه مى ‏گويد: «اولين بارى كه اين عيد در اسلام معروف شد، در زمان فرمانروايى معزلدوله على بن‏بويه، در عراق بود، وى آن را به سال سيصد و پنجاه و دو هجرى، بوجود آورد و از آن پس، شيعيان اين روز را عيد قرار دادند» (2) غير صحيح و قابل قبول نيست. زيرا مسعودى گفته است: «فرزندان و شيعيان على رضى الله عنه، اين روز را گرامى مى ‏داشتند.» (3) و اين در حالى است كه مسعودى شش سال قبل از تاريخى كه مقريزى مى ‏گويد، يعنى به سال سيصد و چهل و شش هجرى، فوت كرده است.

فرات بن‏ ابراهيم از دانشمندان قرن سوم، حديثى را از امام صادق(ع) روايت مى‏ كند كه حضرت در آن از آباء طاهرينش - عليهم السلام - نقل مى ‏كند: رسول اكرم(ص) فرمود:

«يوم غدير خم افضل اعياد امتى...» 

(روز غدير از بهترين اعياد امت من است...) (4) امام على(ع) در سالى كه روز جمعه و روز غدير با هم مصادف شده بود، براى مردم خطبه خواند و در آن فرمود:

«ان الله عز و جل جمع لكم معشر المؤمنين فى هذا اليوم عيدين عظيمين كبيرين...» 

(خداى عزوجل در اين روز، دو عيد عظيم بزرگ را براى شما گروه مؤمنان جمع كرده است.) در اين خطبه طولانى امام مردم را به انجام كارهايى كه شايسته است در اعياد انجام گردد و اظهار شادى و سرور در اين گونه ايام - بطور تفصيل - امر مى‏ كند. طالبين به اين خطبه مراجعه كنند. (5)

فرات به سند خود از فرات بن ‏احنف و او از امام صادق(ع) روايت مى‏ كند كه: به امام عرض كردم: فدايت‏ شوم، آيا عيدى بهتر از عيد فطر، و عيد قربان، و روز جمعه، و روز عرفه براى مسلمين وجود دارد؟ حضرت به من فرمود:

«نعم، افضلها و اعظمها و اشرفها عندالله منزلة، هو اليوم الذى اكمل الله فيه الدين، و انزل على نبيه محمد: اليوم اكملت لكم دينكم الخ...» (6)

(بلى، افضل و اعظم و اشرف اعياد از نظر قدر و منزلت در نزد خدا، روزى است كه در آن خدا دينش را كامل كرد و آيه شريفه: اليوم اكملت لكم دينكم... را بر پيامبرش نازل كرد.) 

در كتاب شريف كافى آمده است: حسن بن ‏راشد از امام صادق(ع) نقل مى‏كند كه حضرت روز غدير را عيد خواند و در آخر كلام خود فرمود:

«فان الانبياء صلوات الله عليهم كانت تامر الاوصياء باليوم الذى كان يقام فيه الوصي ان يتخذ عيدا»(انبياء الهى صلوات الله عليهم به جانشينان خود دستور مى ‏دادند كه روز انتخاب و برگزيدن وصى را جشن بگيرند)

حسن مى‏ گويد: عرض كردم: اگر كسى آن را روزه بگيرد چه وضعى دارد؟

حضرت فرمود: «صيام ستين شهرا» (7)

مؤيد اين مطلب روايتى است كه خطيب بغدادى از ابوهريره، با سندى كه راويان آن همگى از ثقات مى ‏باشند، نقل مى ‏كند. در اين روايت ابوهريره نقل مى ‏كند:

هر كس روز هجدهم ذى ‏الحجه را روزه بگيرد، ثواب روزه شصت ماه برايش نوشته مى‏ شود. (8) و اين روز، روز غدير خم است.

و در روايت ديگرى آمده است كه: رسول اكرم(ص) به حضرت على(ع) سفارش كرد كه مسلمين اين روز را عيد بگيرند. (9) در اين باره به روايات ذيل مراجعه كنيد:

روايت مفضل بن عمر از امام صادق(ع)، (10) روايت عمار بن‏حريز عبدى از امام صادق(ع) (11) و روايت ابوالحسن ليثى از امام صادق(ع) (12) و نيز روايت زياد بن‏ محمد از آن حضرت(ع). (13) 

«فياض بن‏ عمر محمد بن‏ طوسى در سال دويست و پنجاه و نه، در حالى كه بيش از نود سال از عمرش مى ‏گذشت گفت: ابوالحسن على بن‏ موسى ‏الرضا - عليه السلام - را در روز غدير خم ديدم كه گروهى از خواصش، در حضور آن بزرگوار نشسته بودند. حضرت(ع) آنان را براى صرف افطار دعوت كرده بود و طعام و خيرات و عطايابى از قبيل پوشاك و حتى انگشتر و كفش به منازل آنان فرستاد و وضع آنان و حواشى خود را تغيير داد و در آن روز وسائلى را ديدم بكار گرفتند كه سابقه نداشت. و در اين حال حضرت(ع) فضايل اين روز بزرگ را براى آنان ذكر مى ‏كرد. الخ...» (14) 

در كتاب مختصر بصائر الدرجات، به اسناد از محمد بن‏ علاء همدانى واسطى و يجبى بن‏ جريح بغدادى آمده است كه گفتند: «با هم، به قصد ديدار احمد بن ‏اسحاق قمى، از اصحاب امام حسن عسكرى(ع) (متوفاى 260) عازم شهر قم شديم. هنگامى كه رسيديم، در منزل او را كوبيديم، دختركى عراقى در را باز كرد. حال احمد را از او پرسيديم. گفت: مشغول برگزارى عيد خود است، زيرا امروز عيد است. گفتيم: سبحان الله، اعياد شيعه چهارتاست: عيد قربان، عيد فطر، عيد غدير و روز جمعه الخ...» (15) 

علامه امينى در كتاب ارزشمند الغدير، دهها روايت از دهها كتاب مورد وثوق اهل سنت دال بر عيد بودن روز غدير در قرون اول اسلام و اينكه اين عيد، شايع و معروف بود، جمع‏ آورى و نقل كرده است... كافى است ‏به فصلى از اين كتاب مراجعه شود كه در آن تبريك و تهنيت ‏شيخين (ابوبكر و عمر) به حضرت على(ع) را به مناسبت انتصاب او از طرف رسول خدا(ص) به ولايت، ذكر مى ‏كند.

غير از منابعى كه تهنيت صحابه را بدين مناسبت ذكر كرده ‏اند و علاوه بر منابع بسيارى كه بر عيد بودن روز غدير تصريح كرده‏اند، علامه امينى تبريك شيخين را از شصت منبع معتبر ذكر كرده است.

در اين باره رجوع كنيد به: الغدير / ج 1 / از ص‏267 تا ص‏289.

لذا از اين مطالب معلوم مى‏شود كه: گفته ابن‏تيميه در مورد عيد غدير كه: عيد گرفتن اين روز هيچگونه دليلى ندارد و در بين سلف، چه از اهل بيت و چه از ديگران، كسى آن را جشن نگرفته، (16) صحيح نيست و مستند به دليل علمى يا تاريخى نمى‏ باشد و دلائل محكم خلاف آن را ثابت مى ‏كند