نقدی بر دیدگاه ویلفرد مادلونگ درباره ولایت و امامت امیرالمؤمنین علی (ع)

حوزه/ نشست نقدی بر «دیدگاه ویلفرد مادلونگ درباره ولایت و امامت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) در کتاب جانشینی حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم)» برگزار شد.

به گزارش خبرگزاری «حوزه» در این نشست که سه‌شنبه‌ شب در مرکز آموزش تخصصی شیعه شناسی حوزه علمیه قم برگزار شد، حجت الاسلام حسین عبدالمحمدی، نویسنده مقاله نقدی بر دیدگاه «مادلونگ» درباره خلافت امام علی (علیه السلام) در کتاب «جانشینی حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم)» به سخنرانی پرداخت.

حجت الاسلام صمیمی، از اساتید حوزه علمیه قم و دبیر این جلسه با بیان اینکه دشمنان شیعه این مذهب را متفاوت با آنچه واقعیت است ،مطرح می‌کنند گفت: بعضی از مستشرقین بودند که تقریباً به‌صورت بی‌طرفانه در مورد مذهب شیعه نوشته‌اند و البته ممکن است اشتباهاتی در مباحت آنها وجود داشته باشد.

وی گفت: دکتر ولفرد مادلونگ از جمله مستشرقینی است که در معرفی شیعه به جهان امروز نقش داشته است و تقریباً دیدگاه شیعه را به‌طور واقعی معرفی کرده است، گرچه خلط مبحث‌هایی در کتاب او شده است.

در ادامه جلسه حجت الاسلام  عبدالمحمدی توضیحاتی را در مورد کتاب «جانشینی حضرت محمد(صلی الله علیه و آله و سلم)» بیان کرد.

وی در مقدمه مقاله خود آورده است: ویلفرد مادلونگ نویسندۀ کتاب «جانشینی حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم)» مستشرقی آلمانی است که مسئله جانشینی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) را با رویکرد ویژه‌ای مورد بررسی قرار داده است. دیدگاه وی نسبت به دیگر مستشرقان، منصفانه‌تر و عالمانه‌تر است؛ اما به‌خاطر محدودیت‌های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی که داشته، موفق به تبیین درست مسئله نشده است. مادلونگ در مقدمه کتاب، دیدگاه قرآن کریم را درباره جانشینی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) تبیین کرده و معتقد است قرآن درباره جانشینی پیامبر هیچ آیه‌ای ندارد؛ اما نسبت به رعایت حال خاندان و بستگان ایشان، سفارشات زیادی دارد. وی شیوه پیامبران پیشین را نیز درباره تعیین جانشین بیان کرده که نشان می‌دهد آنان معمولاً از ذریه خود کسی را برای جانشینی انتخاب کردند و بر این عقیده است که از این آیات می‌توان استنباط کرد که پیامبر اکرم(ص) نیز به این مهم توجه داشته و مایل بوده فردی از خاندان و ذریه خودش را به جانشینی برگزیند؛ اما قبل از این‌که بتواند به این امر اقدام کند، مرگش به‌طور ناگهانی فرا رسیده و موفق به عملی ساختن این قصد نشده است. علاوه بر این، وی آیاتی را که معمولاً درباره فضائل اهل‌بیت (علیه السلام) مطرح می‌شود، مورد بررسی قرار داده و دلالت همه آنها را رد کرده است. این مقاله درصدد است اولاً دیدگاه وی درباره مسئله جانشینی پیامبر, را تبیین و سپس به‌طور منصفانه و مستند، نقد نماید.

حجت الاسلام  عبدالمحمدی در این جلسه با اشاره به کتاب ویلفرد مادلونگ گفت: ویلفرد مادلونگ شخصیت بسیار برجسته‌ای است و کارهای بسیار خوبی انجام داده است، ولی کتاب وی در مورد جانشینی حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) اشتباهات فاحشی داشته است.

وی با اشاره به جریان استشراق بیان کرد: غربی‌ها در مورد شرق و مباحث مختلفی که در شرق آمده است بررسی‌های گسترده‌ای انجام داده‌اند و از منابع طبیعی، جغرافیایی، آداب و مذهب و تمامی مسائل آنها بحث کرده‌اند.

این پژوهشگر تصریح کرد: از سال 1900 تا 1950 بیش از 60 هزار کتاب درباره شرق، توسط غربی‌ها منتشر شده است و قطعا تا به امروز چند برابر این کتاب‌ها نوشته شده است.

وی با بیان اینکه غربی‌ها به‌خوبی شرق را می‌شناسند و در پژوهشکده‌ها و دانشکده‌ها بر روی شرق کار می‌کنند، گفت: اینکه جهان اسلام در بحران‌هایی گرفتار است و به‌راحتی نمی‌تواند از این مشکلات خارج شود، به دلیل شناخت خوب غربی‌ها از ملت‌های شرق است.

حجت الاسلام و المسلمین عبدالمحمدی اذعان داشت: ما در کشورمان کمتر در مورد غرب تحقیق و بررسی کرده و نمی‌دانیم چه مراکزی فعالی دارند و وضعیت آنها چگونه است.

وی بیان کرد: غربی‌ها صدها کتاب در مورد علوم اسلامی چاپ کرده‌اند که عمدتاً دارای اشکال هستند، گفت: یکی از کتاب‌ها توسط ویلفرد مادلنوگ نوشته شده است که در کشور ما نیز به چاپ رسیده است که با مبانی تفکر شیعه به هیچ وجه سازگاری ندارد.

این محقق حوزه علمیه ادامه داد: امروز به لطف خداوند امنیت فیزیکی در کشور ما تأمین شده است، اما یک مهندسی جامع برای امنیت فرهنگی نداریم و بسیاری از افکار مخالف فرهنگ ما دارد منتشر می‌شود و بخشی از همین افکار توسط کتاب‌هایی است که  وارد جامعه ما می‌شود.

وی با بیان اینکه مستشرقین اگر منصف هم باشند محدودیت‌هایی دارند که نمی‌توانند به‌طور کامل منابع تاریخی و روایی را مورد نقد قرار دهند، گفت: اینکه مستشرقان از یک فرهنگ دیگری می‌خواهند در مورد اسلامی حرف بزنند خود یک محدودیت است.

حجت الاسلام عبدالمحمدی بیان کرد: مستشرقین به عنوان یک دانشمند تخصصی در یک مذهب دیگری هستند و به آن مذهب تعلق خاطر دارند و نمی‌توانند مذهب ما را به‌خوبی درک کنند گفت: مستشرقان معمولاً با نگاه تاریخی به مذهب شیعه نگاه می‌کنند نه نگاه پدیدارشناسانه؛ نگاه پدیدارشناسانه اسلام را به‌صورت یک حقیقت از درون مطالعه می‌کند.

وی ادامه داد: محدودیت‌هایی که مستشرقان دارند موجب شده است آثاری که خلق می‌کنند از نگاه عالمان شیعه دچار اشکالات جدی باشد.

این محقق حوزه علمیه ابراز داشت: ما به‌عنوان مرزبانان اندیشه و عقیده مردم وظیفه داریم که حوزه فرهنگی را رصد کنیم؛ مسائل فرهنگی با مسائل سیاسی و اقتصادی تفاوت دارد شاید دیر خود را نشان دهد ولی به آسانی نمی‌توان آن را کنترل کرد.

وی با بیان اینکه اساس تفکر شیعه درباره امامت مسئله نصب است، گفت: ما معتقدیم پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) تمام مسئولیت‌هایی که داشت را به دستور خداوند به جان خودش امیرالمؤمنین (علیه السلام) واگذار کرد.

حجت الاسلام عبدالمحمدی عنوان کرد: مادلونگ بعد از اینکه درباره دیدگاه شیعه و سنی به طور کلی سخن می‌گوید، به سراغ دیدگاه شیعه می‌رود و تلاش می‌کند این دیدگاه را باسابقه نشان دهد و می‌نویسد برای اینکه بتوانیم محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) را به‌طورکلی چه نظری داشته ابتدا به بررسی قرآن بپردازیم.

وی گفت: مادلونگ می‌گوید قرآن هیچ اشاره‌ای به جانشینی نکرده است اما شامل دستورات خاصی در مورد حفظ پیوندهای خویشاوندی و وراثت و مطالبی است که نمی‌تواند با حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) بی‌ارتباط باشد.

این محقق حوزه علمیه ادامه داد: مادلونگ اعتقاد دارد پیامبران سلف سنتی را داشته‌اند که از ذریه خودشان کسی را به عنوان جانشین خود انتخاب می‌کردند و علی‌القاعده حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) هم می‌خواستند کسی را انتخاب کنند ولی مرگ ناگهانی مجالی به ایشان نداد.

وی بیان کرد: دیدگاه آقای مادلونگ که در بخش اول آمده است مسئله امامت را در حد یک مسئله خویشاوندی تنزل داده است و صریح می‌گوید قرآن چیزی را پیش‌بینی نکرده است و بعد می‌رود سراغ آیاتی که شیعه در مورد اهل‌بیت (علیهم السلام) می‌گوید و بعد یک به یک نقل کرده و رد می‌کند.

حجت الاسلام عبدالمحمدی گفت: به نظر من کتاب مادلونگ مبانی تفکر شیعه برای امامت را زیر سؤال برده و مخدوش کرده است و امیدوارم حوزویان در مورد کارهایی که در حوزه منتشر می‌شود حساس‌تر باشد.

وی تصریح کرد: تمام هویت فرهنگی و سیاسی شیعه به غدیر و امامت وصل است و ما باید نسبت به امامت و شیعه بسیار حساس باشیم و این پرچم را به نسل‌های بعدی منتقل کنیم.