تحلیل فضایل امام علی (علیه‌السلام) در تاریخ یعقوبی اصفهانی
چکیده
بی‌شك یكی از مهم‌ترین و ارزشمندترین شخصیت‌هایی كه در تاریخ‌نگاری اسلامی تأثیرگذار بوده، ابی‌واضح احمد بن ابی‌یعقوب معروف به یعقوبی اصفهانی است. كتاب او هرچند نسبت به برخی از آثار از كمیت و وسعت چندانی برخوردار نیست لكن از حیث جامعیت، دقت و صراحت، جایگاه والایی دارد.
پرداختن به برخی نكات به‌ویژه اتفاقات زمان پیامبر و پس از آن، جرأت و جسارت خاصی را می‌طلبید. فضای موجود و سلطه خلفا و عوامل آنان مانع از تبیین بسیاری از مسائل تاریخی و به‌ویژه واقعیات در موضوع خلافت پس از پیامبر| شده است، لكن یعقوبی اصفهانی به‌خوبی از عهده این كار برآمده. علاوه بر این، كیفیت کلیه مطالب مندرج در این اثر از آدم× تا خاتم| و پس از آن در مقایسه با بسیاری از تاریخ‌نگاران مسلمان ممتاز است
.آن‌چه در این مقاله بدان اشاره رفته علل و عواملی است كه می‌توانند در توسعه و ترویج فضایل امام علی(ع) و سایر ائمه معصومین(ع) در كتاب او تأثیرگذار بوده باشند كه به چهار مورد اشاره شده و شاید بتوان آن‌ها را در این باب مهم‌ترین قلمداد كرد.
كلید واژه‌ها: فضائل امام علی(ع)، اخبار امامان شیعه، تاریخ‌نگاری تشیع، تاریخ یعقوبی.
فهرست مطالب (مشاهده متن)
مقدمه
نقش اصفهان در تاریخ‌نگاری تشیّع نیز ارزشمند و قابل‌توجه است و مورخین اصفهانی یا منسوب به اصفهان آثارشان در فرهنگ و تمدن ایران و اسلام و اخبار شیعه مهم و اثرگذار بوده است. سوای از آثاری چون طبقات المحدثین باصبهان از ابی الشیخ انصاری (ابن حیان) و یا ذکر اخبار اصبهان و برخی دیگر از کتب حافظ ابونعیم (متوفی 430 ﻫ ق) که در لابه‌لای اخبار و نگاشته‌های آن مطالبی بسیار از تاریخ اسلام و برخی از رویدادهای مربوط به شیعه دیده می‌شود در آثاری از ابوالفرج اصفهانی، ابوعلی مسکویه رازی، صاحب بن عباد، حمزه اصفهانی، ابن رسته، راغب اصفهانی، عمادالدین کاتب، بنداری اصفهانی، عمادالدین طبری و ... که برخی در اصفهان زاده شده و تعدادی در اصفهان رشد و نمو نموده و یا تألیفات تاریخی خود را در این شهر فراهم آورده‌اند همه و همه از نقش مؤثر اصفهان در این حرکت بزرگ علمی مربوط به آثار مکتوب و منابع تألیف‌شده تاریخی حکایت می‌کند. و قبل از کسانی که نام برده شد می‌توان از شخصیتی توانا و قابل مانند احمد بن ابی‌یعقوب معروف به یعقوبی نام برد. کسی که بی‌شک در ارائه صحیح، منطقی، اصولی و مرتب تاریخ اسلام و انعكاس واقعیات آن اثری غیرقابل‌انکار داشته است. پرداختن به زندگانی این مورخ سترگ که در بسیاری منابع از او به‌عنوان «یعقوبی اصفهانی» یاد كرده‌اند (ر. ک: امین عاملی، اعیان‌الشیعه، ج4، ص598؛ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ترجمه فارسی، مقدمه، ص 12ـ13؛ جعفریان، منابع تاریخ اسلام، ص154)، در بیان پیشینه تشیّع و تاریخ‌نگاری شیعه در اصفهان نیز برجا خواهد بود.
از این‌جهت در این مقاله سعی بر آن رفته تا از این مورخ فرهیخته و دقیق یاد شود و در باب آثار و احوال او مطالبی نگاشته شود به‌ویژه این‌که به جایگاه خاصی که اخبار شیعه ازجمله وسعت آن‌چه در باب اخبار و فضایل علی بن ابی‌طالب(ع) در کتاب او آمده است پرداخته‌شده، امید است مورد اقبال واقع گردد.
