سقیفه و برخورد دستگاه خلافت با مخالفان داخل مدينه

کشتن سعد بن عباده

آنها محمّد بن مَسلْمه انصاري را به اين کار مأمور کرده بودند. محمّد نيز به شام رفت و سعد بن عباده را با تيري از پاي درآورد. نيز گفته اند که خالد بن وليد، در همان هنگام، در شام بود و محمّد بن مسلمه را در کشتن سعد، ياري داد[4] .

سعد بن عباده بيعت نکرد. از مدينه بيرون شد و رو به شام نهاد و در آنجا، به سال پانزدهم هجري، کشته شد[5] .

سعد بن عباده را در حالي يافتند که تيري در قلبش نشسته و از دنيا رفته بود. و شايع کردند که سعد ايستاده بول کرد، جنّيان دو تير به قلبش زدند و اين شعر را خواندند:قَد قَتَلنا سَيدّ الخَزْرَجِ سَعْدَ بنَ عُبادَه وَ رَمَيناهُ بِسهْمَينِ فَلَمْ نُخْطِي ء فُؤادَه[6] .سيد خزرج، سعد بن عباده، را کشتيم؛ دو تير به او زديم که قلبش نشست. [7]  .

تطميع عباس، عموی پيامبر

خدا پيامبر را فرستاد که نبيّ و وليّ مؤمنان بود، و در ميانشان بود تا که خدا آخرت را براي او پسنديد؛ او هم، پس از خود، کسي را تعيين نکرد، کارها را به خود مردم واگذار کرد. آنها هم مرا برگزيدند؛ و من از کسي جز خدا نمي ترسم که سستي در کار داشته باشم[12] . آنها که با من بيعت نکرده اند با عموم مسلمانان مخالفت مي کنند و به شما پناه مي بردند. شما، يا با همه مردم همراه شويد و بيعت کنيد، يا اگر همراه نمي شويد کاري کنيد که آنها با ما نجنگند.[اين سخن ابوبکر، خود دليل آن است که همه اصحاب پيامبر بيعت نکرده بودند.] مي خواهيم از کار حکومت، سهمي هم به شما بدهيم که بعد از شما براي بازماندگانت نيز باشد، زيرا تو عموي پيامبر(ص) هستي. مردم، گرچه، منزلت شما را ديدند - که عموي پيامبري - و منزلت علي را هم ديدند، ولي اين امر را از شما گرداندند. [شما را نخواستند.] با اين حال، ما به شما نصيب مي دهيم. بني هاشم! آرام باشيد، که رسول خدا (ص) از ما و شماست. [ما از قريشيم و رسول خدا(ص) هم از قريش است.] سپس عمر، با لحني تهديد آميز چنين گفت: ما بدين خاطر به نزد شما نيامديم که نيازمند شما بوديم؛ آمديم چون خوش نداشتيم، در کاري که مسلمانان بر آن اتفاق کرده اند، طعن و مخالفتي از طرف شما بشود و در نتيجه زيان و گرفتاري به شما و آنان برسد. پس مواظب رفتار خود باشيد.

چنان که گفتي، خداوند، محمّد(ص) را برانگيخت تا پيامبر باشد و براي مؤمنان يار و ياور. و خداوند، به برکت وجود پيامبر(ص)، بر اين امّت منّت گذارد تا آن که وي را به نزد خود خواند و براي او آنچه در نزد خويش داشت برگزيد؛ و کار مسلمانان را به خودشان واگذاشت تا حقّ را بيابند و براي خود برگزينند، نه آن که، با گمراهي ناشي از هواي نفس، از حقّ جدا شوند و به جانب ديگر روند[13] . اگر تو اين امر (حکومت) را به نام پيامبر(ص) گرفته اي، پس در واقع حقّ ما را گرفته اي - زيرا که خويشاوند پيامبريم و نسبت به او اولي از توييم - و اگر آن را به اين سبب گرفته اي که از جمله مؤمنان به پيامبري، ما هم از جمله مؤمنان بوديم. با اين حال، در کاري که تو در آن پيشقدم شدي، ما قدم نگذارديم و در آن مداخله نکرديم و پيوسته به کار تو معترضيم. و اگر به واسطه بيعت مؤمنان حکومت براي تو واجب شده و سزاوار آن گرديده اي، از آنجا که ما هم از مؤمنانيم و بدين کار رضايت نداده ايم و از آن کراهت داريم، اين حقّ براي تو واجب و ثابت نشده است. اين دو سخن تو، چه قدر از هم دورند: از يک طرف مي گويي که مردم با شما مخالفت کرده اند و در امر حکومت بر شما طعن زده اند و از طرف ديگر مي گويي که مردم تو را براي حکومت انتخاب کرده اند. و چه دور است اين نامي که به خودت داده اي خليفه رسولِ اللّه! [يعني کسي که پيامبر او را به عنوان جانشين خود معين کرده است] از اين مطلب که مي گويي پيامبر کار مردم را به خودشان واگذار کرد تا هر که را که مي خواهند برگزينند و آنها هم تو را برگزيده اند. [چون، به اين ترتيب، تو خليفه پيامبر؛ منتخب مردمي نه منتخب پيامبر(ص).]

امّا درباره اين که گفتي (اگر با تو بيعت کنم) سهمي به من وامي گذاري: اگر آنچه را که مي دهي مال مؤمنان است و حق ايشان است، تو چنين حقّي نداري. زيرا که تو نمي تواني حق ديگران را، از پيش خود، بذل و بخشش کني و اگر حقّ ماست، بايد تمام آن را بدهي، جزئي از حق خود را نمي خواهيم که بخشي را بدهي و بخشي را ندهي. و امّا اين که گفتي پيامبر از ما و شماست؛ همانا پيامبر(ص) از درختي است که ما شاخه هاي آن هستيم و شما همسايه آن هستيد[14] .و امّا سخن تو اي عمر، که گفتي از مخالفت مردم با ما مي ترسي؛ پس، اين (مخالفت) امري است که اوّل بار از جانب شما نسبت به ما سر زده است.پس از اين سخنان، ايشان برخاستند و از منزل عبّاس بيرون رفتند[15] .