بررسی و نقد اندیشه سید قطب پیرامون امام علی (علیه‌السلام)

مسئله امامت، از مسائل اختلافی میان اهل سنت و شیعه بوده که طی سالیان دراز کتاب‌ها و مناظرات مختلفی در مورد آن، شکل گرفته است. متفکران و عالمان معاصر نیز به‌نوبه خود به این مسئله پرداخته‌اند. ازجمله این افراد؛ سید قطب از نواندیشان و دانشمندان اهل سنت بوده که در تفسیر خود (في ظلال القرآن)؛ به مسئله امامت و اشکالات خود بر مبانی شیعه پرداخته است. تفکرات سید قطب، تأثیرات بسیاری بر مخاطبان سنی مذهب داشته است.

 سید قطب علاوه بر تقریر جدید اشکالات قدماء بر امامت و اهل تشیع،‌ در برخی مسائل؛ اشکالات تازه‌ای را نیز مطرح کرده است، ازجمله؛ در بحث ابلاغ سوره برائت، صاحب فی ظلال القرآن پیرامون مأمور ابلاغ آیات برائت معتقد است که پیامبر اسلام نخست ابوبکر را به‌عنوان امیرالحاج به‌سوی مکه فرستاد، پس از آن آیات برائت نازل شد که پیامبر (صلی‌الله علیه و آله و سلم) علی را برای ابلاغ آن فرستادند. وی در موضوع شرب خمر ضمن بیان شأن نزول ضعیف آیه 43 سوره نساء و مسکوت گذاشتن آن، در صدد القای این مطلب است که علی (علیه‌السلام) شرب خمر کرده است

. در بحث مباهله نیز سید قطب در تفسیر آیه شریفه مباهله هیچ اشاره‌ای به «أَبْناءَنا وَ أَبْناءَكُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَكُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَكُمْ» و مصادیق آن‌ها نکرده است. در این مقاله با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی اندیشه‌های سید قطب پرداخته و با استناد به آیات و روایات از منابع اهل سنت، تفکرات و استدلالات وی در تفسیر في ظلال القرآن پیرامون امام علی (علیه‌السلام)، بررسی و نقد شده است.

کلیدواژه‌ها: امام علی (ع)، سید قطب، فی ظلال القرآن، اندیشه‌، شبهات.

فهرست مطالب (مشاهده متن)

این نوشتار به مهم‌ترین مباحث مورد نزاع و اختلاف میان دانشمندان اهل سنت و عالمان شیعه امامیه اختصاص یافته است؛ لذا ما به بررسی آرا و دیدگاه‌های سید قطب، صاحب تفسیر في ظلال القرآن که از عالمان نواندیش و تأثیر‌گذار معاصر اهل سنت است، می‌پردازیم. این تحقیق با عنوان «بررسی دیدگاه سید قطب در تفسیر في ظلال القرآن پیرامون امام علی (ع)»، درواقع مقایسه‌ای است میان نظریات مطرح شده این عالم سنی و دانشمندان شیعی، با هدف تبیین اندیشه‌های اسلام ناب محمدی در مقابله با اسلام کسانی که به اعتقاد ما برای فهم اسلام راه درستی را نپیمودند؛ اسلام ناب محمدی که در سنت نبوی (صلی‌الله علیه و آله) و اندیشه‌های اهل‌بیت (علیهم‌السلام) تبلور و استمرار پیدا کرده است ولی در طول تاریخ با بهانه‌هایی مورد بی‌مهری قرار گرفته است.

با توجه به این‌که سید قطب که ما به بررسی و نقد دیدگاه‌ها و شبهات مطرح از جانب او پرداختیم به‌عنوان یک شخصیت علمی، مبارز، روشنفکر، مفسر و ... مطرح و در میان اهل سنت تأثیرگذار بود، البته این عناوین به یک نحوی به‌صورت اغراق‌آمیز مطرح شده است تا جایی که می‌بینیم دانشمندان بزرگی مانند استاد معرفت در مورد سید قطب می‌گوید: وی از نقل اسرائیلیات و روایات مجعول و ضعیف و آوردن مسائل مورد اختلاف و علوم قدیم و جدیدی که ارتباطی به فهم معانی آیات ندارد، خودداری می‌ورزد و پرداختن به این مسائل را ظلم به قرآن می‌داند (معرفت، تفسیر و مفسران، ج 2، ص 496-497)، اما برخلاف سخنان این بزرگان، وی این دیدگاه‌ها را در کتاب‌های تفسیری خود مراعات نکرده، به‌ویژه هنگامی‌که به دیدگاه‌های تند و افراطی که از سوی او بیان شده برمی‌خوریم.

نخست باید روشن شود که منظور از مسائل مورد اختلاف چیست و پس‌ازآن معلوم شود که منظور از مسائل اختلافی بین چه گروه و مذاهبی است، حتی اگر منظور چهار فرقه فقهی (مالکی، حنبلی، حنفی و شافعی) و سه فرقه کلامی (اشاعره، معتزله و ماتریدیه) اهل تسنن باشد، لازمه این سخن، آن است که تمام چیزهایی که مورد اتفاق آن فرقه‌ها است بیان شود که این علاوه بر مشکلاتی که بر سر راه مفسر قرار می‌دهد عملاً امری غیرممکن به نظر می‌رسد و هرگز سید قطب این را در تفسیرش مراعات نکرده و نیز نمی‌تواند به آن قائل باشد. برای اثبات مدعا تنها بیان سخن سید قطب در این مقاله کفایت می‌کند.

این مقاله در جلد پنجم کتاب کنگره بازخوانی ابعاد شخصیتی امام علی (ع)‌ موجود می باشد.جهت استفاده از متن کامل مقاله به لینکهای زیر مراجعه کنید