نمادهای قدسی در ولایت‌نامه‌های حضرت علی (علیه‌السلام)

شخصیت جامع و بی‌بدیل مولای متقیان، علی×، همواره موردتوجه اندیشمندان، فضلا، نویسندگان و شعرا قرارگرفته است. ارادت خاص شیعه به ایشان در ادبیات تشیع در زمان‌ها و زبان‌‌های گوناگون، نمودی خاص دارد. از قرن چهارم تا زمان معاصر، مدح و منقبت امیرالمؤمنین به‌صورت یکی از موضوعات برجسته در شعر شیعی ملاحظه می‌شود. شعرا با دست‌مایه قرار دادن فضائل، مناقب، جوان‌مردی‌ها، رشادت‌ها، جنگ‌ها، معجزات شگرف روایت‌شده، به سرایش شعر در مدح ایشان دست‌زده‌اند. این اشعار با توجه به فراز و فرود زندگی حضرت علی×، ‌در قالب‌ها و گونه‌های متنوعی سروده شده است. یکی از این انواع ادبی، گونه کم‌تر شناخته‌شده «ولایت‌‌نامه» است. شاعر در این‌گونه ادبی به ذکر کرامات و معجزات حضرت علی× می‌‌پردازد. در این نوع ادبی، نه‌تنها حضرت وجهه‌‌ای مقدّس و ماورایی پیدا می‌‌کند؛ بلکه عناصر زمانی و مکانی، جمادات و نباتات و حیوانات، انسان‌‌ها و حتی اشیا در پیوند و ارتباط با ایشان نیز رنگی از تقدّس گرفته و دارای ویژگی‌‌های شگرف می‌‌شوند. این مقاله با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی سعی دارد ضمن معرفی نوع ادبی «ولایت‌‌نامه»، به بررسی جایگاه «قنبر» غلام خاص حضرت علی×، «ذوالفقار» شمشیر مخصوص آن حضرت و «دلدل» اسب مخصوص ایشان بپردازد؛ زیرا که نمادهایی از کیفیات قدسی شخصیت حضرت علی× هستند.

کلیدواژه‌ها: امام علی(ع)، ولایت‌‌نامه، قنبر، ذوالفقار، دُلدُل.

فهرست مطالب(مشاهده متن)

شعـرا قبل از عصر صفوی ضمن بیان ارادت خالصانه خود به اهل‌بیت و دست‌مایه قرار دادن فضـائل و منـاقب روایت‌شده از ائمه معصومین^،‌‌ با استناد به وقایع مختلف تاریخی، فقهی، کلامی و نیز آیــات و روایـات، به اثبات حقانیت شیـعه ‌‌پرداختند و به این طریق شعر را ابزار تبلیغ مذهب و باورهای خود در تاریخ قراردادند. این اشعار به جهت تنوع مضامین، رویکردها و قالب‌‌های شعری در دوره‌های تاریخیِ مختلف در گونه‌‌های متنوعی سروده شده است. طبقه‌‌بندی این اشعار در قالب انواع ادبی می‌‌تواند منجر به دست‌یابی به اطلاعات ارزشمند ادبـی، تاریخـی، دینی، عرفانی و جامعه‌‌شناختی شود که ما را در مطالعات مختلف ازجمله در شناخت تاریخ تفکر و اندیشه شیعه یاری رساند. در پژوهش پیش‌‌رو این فرضیه مطرح می‌‌شود که ولایت‌‌نامه یک مضمون برجسته در شعر شیعی است که نگرشی مقدس‌گونه به حضرت علی× و افراد و اشیای پیرامون ایشان دارد.

این مقاله در جلد ششم کتاب کنگره بازخوانی ابعاد شخصیتی امام علی (ع)‌ موجود می باشد.جهت استفاده از متن کامل مقاله به لینکهای زیر مراجعه کنید