تطبیق صراط مستقیم به عنوان محور قرآنی وحدت امت اسلامی بر حضرت علی (علیه‌السلام)
کنگره بازخوانی ابعاد شخصیتی امام علی (ع)
کنگره بازخوانی ابعاد شخصیتی امیرالمومنین امام علی(ع) در روزهای چهارشنبه25 دیماه (افتتاحیه کنگره در دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان) و اختتامیه کنگره 26 دی 1398 در موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت (ع) برگزار گردید. دبیر خانه کنگره از تاریخ دهم خرداد الی 30 آبانماه شروع به اعلام فراخوان و دریافت آثار در ۳۴ محور در بخشهای مقاله(475اثر)-پایان نامه(69اثر)-کتاب(131اثر)-شعر(305اثر)- هنرهای تجسمی (102اثر)انجام داد.در مجموع ۱۰۸۲ اثر به دبیرخانه کنگره بازخوانی ابعاد شخصیتی امام علی (ع) ارسال شد. بعد از ارزیابی اولیه، و نهایی و معرفی آثار برگزیده مقالات منتخب در کتاب کنگره مقالات منتشر شد.
چکیده
صراط مستقیم به‌عنوان یک مفهوم قرآنی بر مصادیق متعددی منطبق شده است، اینکه چگونه میتواند محور وحدت امت اسلامی و منطبق بر یک فرد مشخص به نام امام علی بن ابی‌طالب علیه السلام باشد،
مسئله اصلی این پژوهش است. در قرآن کریم ضمن تبیین ضرورت و وجوب اتحاد مؤمنین برای دست‌یابی به آن رهنمودها و راهکارهایی بیان شده است که مهمترین آن معرفی محوری است که حرکت انسان‌ها را یکپارچه و متحد میکند. صراط مستقیم که در قرآن همیشه به‌صورت مفرد به‌کاررفته، به‌عنوان محور وحدت معرفی شده است.
بر هر مکلفی واجب است که هدایت بر آن را در نمازهای واجب خود، برای همگان از خدای خویش بخواهد. از سوی دیگر در روایات یکی از مصادیق صراط مستقیم حضرت علی علیه السلام بیان گردیده است.
این پژوهش با هدف تبیین چگونگی تطبیق «صراط مستقیم» به‌عنوان محور قرآنی وحدت امت اسلامی بر حضرت علی علیه السلام با روش پژوهش نقلی ـ وحیانی بوده و پردازش داده‌های آن با شیوه توصیفی ـ تحلیلی انجام گردیده است.
جنگ‌های بسیاری که در بین مسلمانان با تفرقه‌افکنی و توطئه دشمنان اسلام طراحی و اجرا شده است و همچنان هجمه به صفوف وحدت‌آفرین مسلمین به‌عنوان رایج‌ترین استراتژی دشمن مطرح است؛
ضرورت پرداختن علمی به این‌گونه مسائل را روشن‌تر می‌سازد. محوریت صراط مستقیم برای همگرایی و وحدت امت اسلامی از مهمترین یافته‌های این تحقیق است که در اثبات تطبیق آن بر حضرت علی علیه السلام به نتایج مهمی دست یافته است.
کلیدواژه‌ها: امام علی علیه السلام، محور وحدت، اتحاد امت اسلامی، صراط مستقیم.
فهرست مطالب (مشاهده متن)
مقدمه
قرآن کریم در جهت اتحاد امت اسلامی آیاتی را بیان کرده است که به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم مسلمانان را به‌سوی اتحاد جهت‌دهی میکند؛ مثلاً دستور بر اعتصام به حبل الهی و یا جهت‌دهی مسلمانان برای حرکت در صراط مستقیم.
در این موارد دستور و جهت‌دهی برای همه مسلمانان در یک مسیر و با یک همراه و با یک هدف است که درواقع بیان کننده محور این اتحاد مطلوب است.
آن چیزی باعث رفع اختلاف و پراکندگی و عامل اتحاد و همگرایی است که مصداق عینی باشد و مردم آن را ببینند و مفهوم نمی‌توانند برطرف‌کننده واگرایی‌‌ها باشد. تعیین مصداق برای صراط مستقیم راهکاری است که پیامبر اکرم(ص) از ابتدا به آن توجه فرموده‌اند. در ذیل آیات مرتبط با صراط مستقیم، روایات تفسیری بیان شده که در بعضی از موارد بیان تفسیر و مفهوم، در بعضی مصداق و در بعضی دیگر بیان تأویل است. در همه موارد ولایت ظهور بارز دارد و نام حضرت علی علیه السلام توسط مبین اصلی قرآن یعنی پیامبر اکرمص)به عناوین گوناگون در ذیل آیات بیان شده است.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در سیزدهم رجب خجسته سالروز میلاد حضرت علی علیه السلام در دیدار قشرهای مختلف مردم بیان داشتند:
«امیرالمؤمنین علیه السلام شخصیتى است كه همه فرق اسلامى درباره عظمت او، درباره خصوصیات او درباره شأن و منزلت والاى او در اسلام، با یكدیگر اتفاق نظر دارند. لذا به‌جرئت می‌‌توان گفت كه على بن ابی‌طالب علیه السلام، میتواند نقطه اشتراك و تلائم و همبستگى میان فِرق اسلامى قرار بگیرد... این، امروز براى دنیاى اسلام موردنیاز است. امروز كه دشمنان اسلام ـ كه نه طرفدار این فرقه و نه طرفدار فرقه دیگر نیستند؛ گاهى از یك فرقه‌ای به ضرر فرقه‌ی دیگر حمایت می‌کنند، گاهى هم عكس آن عمل می‌کنند ـ دنبال ایجاد افتراق و شكاف بین مسلمان‌ها هستند و در یك چنین دورانى كه مسلمان‌ها به وحدت و یكدلى احتیاج مبرمى دارند، امیرالمؤمنین علیه السلام میتواند مظهر این وحدت باشد؛ ... ما ـ چه شیعه، چه سنى و چه مذاهب گوناگون بین این فرقه‌ها ـ بیاییم و امیرالمؤمنین علیه السلام را ملاك و محور وحدت قرار بدهیم. امیرالمؤمنین مال همه است و خود آن بزرگوار هم شعارها و روش‌هایی را در زندگى مبارك خود دنبال كرده است كه متعلق به همه انسان‌هاست، كه درباره آنها عرض خواهم كرد. این یك نكته است». (پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری، 26/4/87. سخنرانی مقام معظم رهبری به مناسبت میلاد حضرت علی علیه السلام
بنابراین لازم شد که محورهای قرآنی اتحاد امت اسلامی و روایاتی که درصدد تفسیر آن آیات است و ارتباط آن با حضرت علی(ع) بررسی شود.
در رابطه با حضرت علی علیه السلام و موضوع وحدت تحقیقات بسیاری انجام شده ازجمله «امـام عـلی اسوه وحدت» نوشته شیخ محمدجواد شری، «وحدت در کلام و سیره امیرالمؤمنین» نوشته مـحمد بـرفی؛ «علی علیه السلام محور وحدت، جرعه‌های ولایت به روایت شیعه و اهل‌سنت در راستای تقریب اخلاقی بین مذاهب» نوشته حسین اسحاقی. مقاله «حضرت علی علیه السلام منادی وحدت» نوشته سید کاظم میرجلیلی. «غدیر محور وحدت» نوشته علی‌اصغر رضوانی. مقاله «تبیین و ارزیابی آیات صراط مستقیم» نبی‌الله صدری فر و دکتر محمد مولوی و دکتر علی نصیری. در کتاب‌ها و مقالات نامبرده شده و بقیه آثار بیشتر به نقش حضرت برای دعوت به وحدت و اتحاد و یا صرفاً به صراط مستقیم پرداخته شده است. پس درباره موضوع پژوهش، نوشته جامع و مستقلی صورت نگرفته است، هرچند به‌صورت مختصر و پراکنده برخی از ابعاد مسئله در تفاسیر چون «المیزان» و «تسنیم» بررسی شده است.
در این تحقیق بعد از بیان اینکه صراط مستقیم یکی از محورهای اتحاد امت اسلامی است چگونگی تطبیق صراط مستقیم بر حضرت علی علیه السلام بررسی می‌‌گردد و امام علی علیه السلام نه‌فقط منادی وحدت است بلکه مظهر و محور وحدت نیز است. نوع نگرش و استنباط مطالب از آیات، امتیاز این پژوهش است.
مراد از اتحاد یكی كردن مذاهب نیست؛ بلکه هدف در مرحله اول از بین بردن شکاف‌ها و قرار دادن همه مسلمانان در صف واحد در برابر دشمنان اسلام است و اجازه ندان به آنها برای سوءاستفاده از آن است (مركز العقائد الإسلامیة، ص 31)؛ و ثانیاً صاحبان اندیشه و متفکران با حفظ مبانی اعتقادی خود و احترام به معتقدات دیگران، مسائل اختلافی را در فضای علمی مطرح نمایند تا بتوانند با کمک گرفتن از عقل خرافات و اشتباهات را از اعتقادات و افکار مسلمین بزدایند.
