نقد و بررسی شبهات در مورد آیه ولایت
کنگره بازخوانی ابعاد شخصیتی امام علی (ع)
کنگره بازخوانی ابعاد شخصیتی امیرالمومنین امام علی(ع) در روزهای چهارشنبه25 دیماه (افتتاحیه کنگره در دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان) و اختتامیه کنگره 26 دی 1398 در موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت (ع) برگزار گردید. دبیر خانه کنگره از تاریخ دهم خرداد الی 30 آبانماه شروع به اعلام فراخوان و دریافت آثار در ۳۴ محور در بخشهای مقاله(475اثر)-پایان نامه(69اثر)-کتاب(131اثر)-شعر(305اثر)- هنرهای تجسمی (102اثر)انجام داد.در مجموع ۱۰۸۲ اثر به دبیرخانه کنگره بازخوانی ابعاد شخصیتی امام علی (ع) ارسال شد. بعد از ارزیابی اولیه، و نهایی و معرفی آثار برگزیده مقالات منتخب در کتاب کنگره مقالات منتشر شد.
چکیده
آیه ۵۵ مائده، از آیات چالشی و مورد اختلاف میان علما، اندیشمندان و مفسران فریقین است. دلیل اصلی این اختلاف، وجود واژه «ولیّ» و عبارت «الَّذِینَ آمَنُوا...» در ترکیب آیه است.
مفسران و علمای اهل سنت در برداشت خود از معنای «ولیّ»، ضمن بیان دیدگاه‌های خود، ایرادهایی به دیدگاه مفسران شیعی وارد کرده‌اند. جمعی از مفسران اهل سنت، ولیّ را در آیه ولایت، به معنای دوستی، یاری، محبت و... پنداشته‌اند و مصداق «الَّذِینَ آمَنُوا...» را منحصر در علی (علیه السلام) نمی‌دانند، این در حالی است که مفسران و علمای شیعه، ولیّ را به معنای سرپرستی، ولایت در تصرف، ولایت سرپرستی و... گرفته، تنها مصداق کسی که در حال نماز صدقه داده است را حضرت علی (علیه السلام) می‌دانند.
این دو برداشت متفاوت در تفسیر آیه، سرچشمه اختلاف بین علمای فریقین گشته است. لذا علما و مفسران اهل سنت شبهات متعددی در مورد شأن نزول و دلالت این آیه مطرح کرده‌اند، در این مقاله با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی با رویکرد تفسیری به بررسی و نقد شبهات واردشده در مورد شأن نزول و دلالت آیه پرداخته و درنهایت با تکیه بر ادلّه و روایات موجود در ضمن این آیه در منابع فریقین، به اثبات دیدگاه مفسران شیعه پرداخته است.
کلیدواژه‌ها: قرآن، امام علی (علیه السلام) ، امامت، ولایت، شبهات، آیه ولایت.
فهرست مطالب (مشاهده متن)
مقدمه
از نظر شیعه، امامت، مقام و مسؤولیت الهی است که جعل و نصب امام تنها در اختیار خداوند است و مردم و حتی رسول خدا| در این زمینه اختیاری ندارند. ادله عقلی و نقلی بسیاری در این زمینه مطرح شده که یکی از آنها آیه 55 سوره مائده است که خداوند می‌فرماید: «إِنَّما وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذینَ آمَنُوا الَّذینَ یُقیمُونَ الصَّلاةَ وَیُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَهُمْ راکِعُونَ؛ «سرپرست و ولىّ شما، تنها خداست و پیامبر او و آنها که ایمان آوردهاند، همان‌ها که نماز را برپا می‌دارند و در حال رکوع، زکات می‌دهند».
گذشته از اجماع دانشمندان شیعه در دلالت این آیه بر امامت امیرمؤمنان (علیه السلام) ، برخی از عالمان سنی بر نزول این آیه در حق امیر مؤمنان (علیه السلام) ادعای اجماع کرده‌اند که در ادامه، سخن آنها خواهد آمد. استدلال شیعه به این آیه بر مقدماتی استوار است که یکی از اساسی‌ترین آنها نزول این آیه درباره امیرمؤمنان (علیه السلام) است که با ادعای اجماع دانشمندان سنی، این مقدمه به‌راحتی اثبات می‌شود.
اهل سنت امامت را مقام عرفی و عادی می‌دانند که با انتخاب و اختیار مردم تحقق‌پذیر است و با همین مبنا، متون دینی و آیات قرآنی را تبیین و تفسیر نموده و مشروعیت خلافت خلفا را تحلیل کرده‌اند. بر اساس همین مبناست که آنها هر نص دینی را که بر نصب و مشروعیت الهی تصریح داشته باشد، توجیه و تأویل می‌کنند؛ ازجمله درباره این آیه نیز توجیهات و تأویلاتی دارند که این نوشتار در پی پاسخ‌گویی به این تأویلات و شبهات است.
