اخلاق حرفه‌ای در نهج‌البلاغه

یکی از مهم‌ترین مطلوب‌های مدیران کارآمد در سطوح مختلف، چگونگی ایجاد بسترهای مناسب برای عوامل انسانی شاغل در تمام حرفه‌هاست تا آن‌ها با حس مسئولیت کامل به حرفه و مسائل جامعه خود بپردازند و اصول حاکم بر شغل و حرفه خود را رعایت کنند. این مقاله با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی، بر آن است تا مفهوم اخلاق حرفه‌ای و اهمیت و ابعاد گوناگون آن، که نیاز جامعه امروز در کار و شغل و حرفه است در پرتو کلام اولین خورشید امامت و ولایت یعنی نهج‌البلاغه بپردازد. و با نگاه به سخنان آن امام همام كه به‌دنبال پیاده كردن معارف الهی و نبوی در جامعه بود، نقشه راه ایجاد اخلاق در كار و شغل و حرفه را جست‌وجو كند. و در این راه ضمن اشاره به مبانی انسان‌شناسانه اخلاق حرفه‌ای، موضوع اساسی معنا و فلسفه كار را در نهج‌البلاغه بررسی و مؤلفه‌های رایج معنی و فلسفه كار و تلاش در زندگی یعنی هدف از كار، نگرش به كار و در انتها سبك‌های كاری با توجه به هدف و نگرش را بیان نماید.

کلیدواژه‌ها: امام علی (ع)، نهج‌البلاغه، اخلاق، اخلاق حرفه‌ای.

فهرست مطالب (مشاهده متن)

بی‌تردید نهج‌البلاغه كتابی است كه به حق آن را فروتر از كلام خالق و فراتر از سخن مخلوق خوانده‌اند. هرچند در باب نهج‌البلاغه و ابواب آن بسیار گفته و نوشته‌اند؛ اما این چشمه جوشان و روان از بلندای كوهستان را پایانی نیست، چه ‌آن‌كه مرهمی برای دردهای فردی و اجتماعی است. از‌آن‌جاکه امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام بعد از وجود نبی اكرم (ص) بهترین پیاده‌كننده اهداف عالی اخلاقی در میدان عمل و كار است، لازم است از این زاویه یعنی اخلاق در عمل و كار نیز به كتاب شریف نهج‌البلاغه نگاه شود و بازخوانی گردد.

اخلاق حرفه‌ای از دانش‌های کاربردی است که علاوه بر طرح موضوعات و مسائلی که ریشه در علم اخلاق دارند، به‌دنبال آن است که این موضوعات و مسائل را در عمل به‌کار گیرد. به‌عبارت‌دیگر؛ ‌آن‌چه در مباحث نظری اخلاق به‌صورت کلی و عام مطرح شده است را در کار و حرفه‌ای به‌صورت خاص و جزئی با توجه به موقعیت شغلی و شرایط محیط کار عملی نماید و شرایط تحقق آن را فراهم کند. به عبارت بهتر؛ وقتی انسان از حوزه شخصی و خصوصی به حوزه کسب‌وکار گام می‌نهد بحث اخلاق کار و اخلاق شغلی به میان می‌آید مانند اخلاق پزشکی، اخلاق معلمی و نظایر آن و درنهایت می‌توان گفت در اخلاق حرفه‌ای، امور بایسته و شایسته‌ای که کارکنان و سازمان در قبال محیط داخلی و خارجی بر عهده دارند، مطرح و بررسی می‌شود.

امروزه بسیاری از کشورها در جهان صنعتی به این بلوغ رسیده‌اند که بی‌اعتنایی به مسائل اخلاقی و فرار از مسئولیت‌ها و تعهدات اجتماعی، به از بین رفتن بنگاه می‌انجامد. به‌همین دلیل بسیاری از شرکت‌های موفق برای تدوین استراتژی اخلاقی، احساس نیاز کرده و به این باور رسیده‌اند که باید در سازمان یک فرهنگ مبتنی بر اخلاق رسوخ کند. از این‌رو کوشیده‌اند به اخلاق حرفه‌ای جایگاه ویژه‌ای بدهند.

 و در غرب سکولار، در دانش‌های مربوط به مدیریت و سازمان، شاخه‌ای با عنوان اخلاق حرفه‌ای وجود دارد، ولی در جامعه دینی ما در محیط کار به اخلاق حرفه‌ای توجه کافی نشده است (ر.ک: امیری و همكاران، اخلاق حرفه‌ای؛ ضرورتی برای سازمان).

 با توجه به جایگاه ارزشمند كتاب نهج‌البلاغه در فرهنگ اسلامی كه پس از قرآن و احادیث نبوی سومین منبع دینی شیعیان است، هرچند درباره اخلاق در نهج‌البلاغه كتاب‌های زیادی نوشته شده است، ولی تاکنون كتاب یا مقاله علمی در حوزه تخصصی اخلاق حرفه‌ای با رویكرد کسب‌وکار نگاشته نشده است، درحالی‌که شناخت ابعاد نهج‌البلاغه، افزون بر دست‌یابی به علوم و معارف جدید، ما را با چهره علمی مولا امیرالمؤمنین علی(ع) بیش‌تر آشنا می‌كند.

این مقاله در جلد نهم کتاب کنگره بازخوانی ابعاد شخصیتی امام علی (ع)‌ موجود می باشد.جهت استفاده از متن کامل مقاله به لینکهای زیر مراجعه کنید