حاکمیت سیاسی در سیره امیرالمؤمنین علی(ع)

هدف این نوشتار، بررسی و بیان حاکمیت سیاسی در سیره امیرالمؤمنین علی(ع)است. ضرورت این تحقیق، آسیب‌شناسی عزل و نصب‌های غیرمنطقی و کاربرد نتایج آن براساس موازین دینی و حکومت علوی در جامعه اسلامی است.

 روش تحقیق، از نظر هدف توسعه‌ای و از نظر شیوه گردآوری داده‌ها، توصیفی - تحلیلی است و بر همین اساس، با تحلیل محتوای مضامین خطبه‌ها، نامه‌ها و حکمت‌های نهج‌البلاغه، با تکیه بر روش خانواده احادیث نهج‌البلاغه و نظام‌مندکردن آن در چارچوب دستگاه یا نهاد عزل و نصب، به سؤال‌های پژوهش پاسخ داده شده است. در ادامه جهت تایید مدل، از روش دلفی استفاده شد و 30 نفر از خبرگان دانشگاهی و حوزوی در پنل دلفی شرکت داده شدند و پس از دو مرحله انجام فن دلفی نتایج به اشباع رسید. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که در نظام علوی، رعایت اصول ایجابی (حریم‌داری، صراحت و صداقت، پایبندی به کیفیت، استخدام وسیله، اعتدال و میانه‌روی و تکریم) لازم و اصول سلبی (نفی خودکامگی، قدرت‌طلبی، شتاب‌زدگی، سستی‌گزینی، نفی شهوت تغییر) خط‌قرمز کارگزاران در عزل و نصب است که اصول ایجابی باید ثابت و اصول سلبی باید از آن‌ها پرهیز و به‌طور کلی نفی گردند.

کلیدواژه‌ها: اصول سلبی، اصول ایجابی، امام علی(ع)، سیره، حاکمیت سیاسی، عزل و نصب، نهج‌البلاغه.

فهرست مطالب(مشاهده متن)

حاکمیت و سیاست در سیره امیرالمؤمنین(ع) بر مبنای خاستگاه مفهومی الهی است که امام علی(ع) چهارده قرن پیش در خطبه‌ها، نامه‌ها، حکمت‌ها به آن تاکید نموده است. به‌کارگیری مبانی، اصول و شاخصه‌های آن امری است لازم و ضروری که می‌باید برای تحقق جامعه‌ای پویا و موفق بیش از پیش مورد توجه دولت‌مردان، کارگزاران و نخبگان نظام اسلامی قرار گیرد و عامل توسعه این روند آگاهی، شناخت، درک صحیح و داشتن تصویری روشن از مبانی، اصول و شاخصه‌های حاکمیت و سیاست ایشان در یک نظام اسلامی است.

اهمیت تبیین صفات و خصوصیات مدیران از دیدگاه حضرت علی(ع) را می‌توان به این صورت توضیح داد که در اندیشه حضرت علی(ع) هیچ خطری برای جامعه اسلامی هم‌چون خطر بر سر کار آمدن افراد فاقد اهلیت یا کم‌صلاحیت نیست. آن حضرت در نامه‌ای به مصریان که همراه با مالک اشتر فرستاد، هنگامی که او را حکومت آن سرزمین گمارد، چنین هشدار داده است: «من بیم آن دارم که نابخردان و نابکاران، زمام امور این ملت را به‌دست آرند و مال خدا را دست به دست گردانند و بندگان او را بردگان خود گیرند و با صالحان به دشمنی برخیزند و فاسقان را حزب خود قرار دهند.» (شریف رضی، نهج‌البلاغه، نامه62).

سیره امام علی(ع) در نهج‌البلاغه براساس آن‌چه به‌عنوان رفتارشناسی و راه و رسمی نقل شده، می‌توان استخراج کرد، زیرا آن‌چه امام(ع) به آن سفارش کرده، اموری است که خود پیش از سفارش به دیگران به آن عمل کرده است و آن‌چه را که از آن پرهیز داده، اموری است که خود پیش از پرهیزدادن دیگران از آن دوری نموده است، ازاین‌رو این‌گونه سفارش‌ها و آموزه‌ها نیز از سنخ رفتارشناسی و راه و رسم امام(ع) است (دلشاد تهرانی، رخساره خورشید، ص52).

امام علی(ع) با استفاده از خطبه‌ها به‌صورت اعلان عمومی و در بخش نامه‌ها با اعلان خصوصی و در حکمت‌ها و کلام قصار، به سؤالات پاسخ می‌دهد.

این مقاله در جلد دوازدهم کتاب کنگره بازخوانی ابعاد شخصیتی امام علی (ع)‌ موجود می باشد.جهت استفاده از متن کامل مقاله به لینکهای زیر مراجعه کنید