مهدویت در خطبه غدیر
درباره امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) روایاتی از پیامبر (ص) و ائمه اطهار(علیهم السلام) وارد شده است که اهمیت و ضرورت بحث مهدویت را - از همان سال‌های نخستین ظهور اسلام - می‌رساند. یکی از اخبار مهمی که از جانب نبی مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) به دست ما رسیده است، بیان صفات و ویژگیهای امام زمان (علیه السلام) در خطبة غدیر است؛ آن هم با عباراتی زیبا و در زمانی حساس که بحث انتساب امیرالمؤمنین (علیه السلام) مطرح بود.
این نوشتار بر آن است تا با بهره‌گیری از آیات قرآن کریم و اخبار اهل بیت (علیهم السلام) این عبارات را (که حدود 21 عبارت است) شرح دهد. در این شرح، هم به ظرافت‌های واژگانی و هم به معنای کلی عبارات - با در نظر گرفتن آیات و احادیث - توجه شده است.
در خطبه شريف غدير به امام زمان (علیه السلام) توجه خاصي شده است و در سه فراز خطابه، پيامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به وجود مبارک آن حضرت اشاره فرموده‌اند. در فراز اول مي فرمايند:
مَعَاشِرَ النَّاسِ آمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ النُّورِ الَّذِي أُنْزِلَ مَعَهُ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَطْمِسَ وُجُوهاً فَنَرُدَّها عَلى أَدْبارِها... مَعاشِرَالنّاسِ، النُّورُ مِنَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ مَسْلوكٌ فِىَّ ثُمَّ فى عَلِىِّ بْنِ أَبى طالِبٍ، ثُمَّ فِى النَّسْلِ مِنْهُ إِلَى الْقائِمِ الْمَهْدِىِّ ، الَّذِي يَأْخُذُ بِحَقِّ اللَّهِ وَ بِكُلِّ حَقٍّ هُوَ لَنَا.(مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج37، ص211.)
در این قسمت، پيامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) به صراحت جريان نور را علاوه بر خود، در اميرالمومنين و امامانِ از نسل ايشان تا مهدي موعود(عجل الله تعالی فرجه الشریف) جاري و ساري مي‌دانند و آن بزرگوار را گیرندة تمام حق‌الله و حق اهل بیت (علیهم السلام) - که به آن‌ها ظلم شده است - معرفی می‌کنند.
فراز دوم از گفتار پيامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) - که اصل نگارش ما را دربر می‌گیرد - به‌صورت مستقل به امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) و بیان ویژگیهای آن حضرت اختصاص دارد. حساسيت اين قسمت از سخن را از آن‌جا مي‌توان دريافت که حضرتش هجده بار مردم را با تکرار لفظ هشداردهندة «ألا» (= هان، آگاه باشید!) به دقت در کلام خود فراميخوانند. پيامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در آغاز اين بخش، بار ديگر روند پيوستة نبوت و امامت را مطرح نموده و يادآور مي‌شوند که سررشتة اين نظم، در دست علي (علیه السلام) است و پايان‌بخش اين روند، حضرت مهدي (عجل الله تعالی فرجه الشریف) خواهد بود:
مَعاشِرَالنّاسِ،همان، ص 213. أَلا وَإِنِّى رَسولٌ وَ عَلِىٌّ الْإِمامُ وَالْوَصِىُّ مِنْ بَعْدى،... أَلا إِنَّ خاتَمَ الْأَئِمَةِ مِنَّا الْقائِمَ الْمَهْدِى پس از آن، بيست و يک ويژگي اساسي و مهم آن امام را ترسيم مي‌نمايند که به آن‌ها خواهيم پرداخت.
سومين فراز، اواخر خطابه و هنگام بيعت گرفتن از مردم است که مي‌فرمايند:
فَأُمِرْتُ أَنْ آخُذَ الْبَيْعَةَ مِنْكُمْ وَالصَّفْقَةَ لَكُمْ بِقَبُولِ ماجِئْتُ بِهِ عَنِاللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فى عَلِىٍّ أميرِالْمُؤْمِنينَ وَالأَوْصِياءِ مِنْ بَعْدِهِ الَّذينَ هُمْ مِنِّى وَمِنْهُ إمامَةٌ فيهِمْ قائِمَةٌ، خاتِمُها الْمَهْدىُّ إِلى يَوْمٍ يَلْقَى اللَّهَ الَّذى يُقَدِّرُ وَ يَقْضي. همان، ص 215.مأمورم که از شما پيمان بگيرم تا دست در دست من نهيد در پذيرش آن‌چه از سوي خداوند دربارة علي اميرالمومنین(ع) آورده‌ام و دربارة اوصياي پس از او که از من و اويند. اين امامت در ميان آنان پايدار است و خاتم آنان مهدي (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است و پیشوایی استوار است تا روزي که با خداوند قدر و قضا ديدار کند (قيامت).
نقطه اوج خطبة غدیر - که از افتخارات شیعه به شمار می‌آید - اين است که پيغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)، آيندة جهان را به‌صورت تابلوي بسيار دقيق و زیبایی طراحی کرده‌اند (همین فراز دوم). البته در سه جاي ديگر هم (دو بار در قسمت ششم و يک بار در قسمت دهم خطابه) دربارة امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) مطالبي را گفتهاند؛ ولي قسمتي که دارای حساسیت ویژهای است - که اگر کنار هم چيده شود، حکومت، شخصيت، علم، عصمت و ولايت تکويني امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) روشن مي‌شود - همين قسمت هشتم خطابة غدير است. ما نیز در این نوشتار برآنیم تا ویژگیهای امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را در خطبة غدیر ذیل همین فراز دوم درباره ایشان شرح دهیم تا ظرافت‌های بیانی آن حضرت (صلی الله علیه و آله و سلم) دربارة امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بیش از پیش آشکار گردد.
منبع
فصلنامه امامت پژوهی- فصلنامه تخصصی امامت پژوهی 3 پاییز 90امین خوشرفتار، دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث
