وظایف مربی در تعلیم و تربیت از منظر امام علی (علیه‌السلام) (با تأکید بر نهج‌البلاغه)
کنگره بازخوانی ابعاد شخصیتی امام علی (ع)
کنگره بازخوانی ابعاد شخصیتی امیرالمومنین امام علی(ع) در روزهای چهارشنبه25 دیماه (افتتاحیه کنگره در دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان) و اختتامیه کنگره 26 دی 1398 در موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت (ع) برگزار گردید. دبیر خانه کنگره از تاریخ دهم خرداد الی 30 آبانماه شروع به اعلام فراخوان و دریافت آثار در ۳۴ محور در بخشهای مقاله(475اثر)-پایان نامه(69اثر)-کتاب(131اثر)-شعر(305اثر)- هنرهای تجسمی (102اثر)انجام داد.در مجموع ۱۰۸۲ اثر به دبیرخانه کنگره بازخوانی ابعاد شخصیتی امام علی (ع) ارسال شد. بعد از ارزیابی اولیه، و نهایی و معرفی آثار برگزیده مقالات منتخب در کتاب کنگره مقالات منتشر شد.
چکیده
معلمان یکی از ارکان اصلی در نظام تعلیم و تربیت محسوب می‌شوند. معلمان تنها نقش تعلیم را بر عهده ندارند، بلکه رسالت دیگر آن‌ها تربیت نیز می‌باشد و لذا در نظام تعلیم و تربیت اسلامی، جداکردن این دو از هم صحیح نیست. به‌عبارت دیگر معلم را باید همان مربی دانست. امام علی(ع) که خود انسانی کامل و به‌عنوان معلم سوم انسان محسوب می‌شوند، علاوه بر این‌که خود دارای سیره‌ای نیک در تعلیم و تربیت فرزندان، شاگردان و مخاطبان خود می‌باشند در سخنانشان نیز به طرح کلی یک نظام تعلیم و تربیت صحیح پرداخته‌اند که نیاز به استنباط و استخراج دارد.
لذا هدف از پژوهش حاضر «بررسی وظایف مربی در تعلیم و تربیت از منظر امام علی(ع) (با تأکید بر نهج‌البلاغه)» می‌باشد. روش پژوهش نیز توصیفی -تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای می‌باشد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که وظایف بسیار زیادی را می‌توان از سخنان امام(ع) در باب وظایف مربی برگرفت،
لذا در پژوهش حاضر به بخشی از آن‌ها اشاره گردید. از جمله این وظایف عبارتند از: خودسازی، کسب معرفت و تقوای الهی برای رسیدن به قرب الی الله، جاری‌کردن نام خدا بر زبان، شناساندن یگانه معبود هستی به متعلمان، داشتن اخلاص در کار، برقراری ارتباط مطلوبی با متربیان، آموختن كتاب خداوند متعال به متربی همراه با تفسیر آن، داشتن هدف، شناخت پیامبر گرامی| و عمل به سیره تربیتی او، صداقت در کلام مربی، شتاب‌كردن در تربیت متربی، شناخت ویژگی‌های متربی در ابعاد گوناگون، آگاه‌كردن ذهن متربی نسبت به دنیا و واقعیت‌های آن، متربی را جزئی از وجود خود دانستن، شناخت مخلوقات خدا و آشناکردن متربیان با پدیده‌های خلقت، خواندن آثار و نظریه‌ها و تجارب مربوط به پیشینیان و تفكر در آن‌ها و انتخاب بهترین و سودمندترین آن‌ها.
کلیدواژه‌ها: مربی، تعلیم و تربیت، امام علی(ع)
فهرست مطالب (مشاهده متن)
مقدمه
معلمان از جمله عوامل مهم و تأثیرگذار در فرایند آموزشی محسوب می‌شوند. این معلمان هستند که در عرصه‌های گوناگون و ابعاد گوناگون متعلمان را تحت‌تأثیر قرار داده و بنابر صلاحیت‌های شغلی و فردی خود از طریق‌های گوناگون به امر تعلیم و تربیت می‌پردازند. «مطابق با شواهد روزافزون در گستره برنامه‌های جدید معلوم گردیده است كه كیفیت تعلیم و تربیتی كه متعلمان می‌بینند؛ به‌شدت بستگی به كیفیت آموزشی دارد كه معلمین فراهم می‌آورند» (اندرسون، افزایش كارآیی معلم، ص2). به اعتقاد بلوم و همکارانش معلمان موفق همیشه كسانی بوده‌اند كه با برانگیختن عواطف متعلمان، آن‌ها را در یادگیری موضوعات شناختی یاری داده‌اند (شعبانی، مهارت‌های آموزشی و پرورشی، ص146).
بنابراین معلم هنگامی از تعلیم موفق و آموزشی مداوم برخوردار می‌گردد كه در فرایند تدریس هم به رشد ذهنی متعلمان توجه نماید و هم به‌عنوان مربی تأثیرش را در دگرگون ساختن عواطف و احساسات شاگردانش بگذارد (علوی، نكات اساسی در فلسفه تعلیم و تربیت و مكاتب فلسفی تربیتی، ص48)؛
پس باید توجه داشت تدریس فقط بخشی از كار معلمان است. آن‌ها واجد نقش تربیتی نیز در جهت‌دهی به رفتار و شخصیت متعلمان هستند كه در ایران این دو از هم جدا در نظر گرفته شده‌اند. اما از آن‌جاكه به‌طور حقیقی تعلیم و تربیت جدایی‌ناپذیرند، چنین تقسیم‌بندی در عمل موفقیت‌آمیز نیست (پیش‌نویس طرح نوین تربیتی، به نقل از ایروانی، رابطه نظریه و عمل در تعلیم و تربیت، ص90).
به‌عبارت دیگر معلمان موفق و اثربخش كسانی هستند كه بتوانند هم بر یادگیری متعلمان در رسیدن به اهداف آموزشی بكوشند و هم در افكار، رفتار و نگرش‌های معنوی آن‌ها تأثیر مثبتی بگذارند. هم‌چنین در نیل آن‌ها به سمت كمال بكوشند و در همان‌حال كه معلم هستند، مربی هم باشند. اما متأسفانه امروزه مهم‌ترین عامل عدم موفقیت و یا ضعف نظام آموزشی، نبود چنین معلمانی است (ر.ک: صافی، مسائل آموزش و پرورش ایران). هم‌چنین در اثر تغییرات بسیاری كه در شرایط اقتصادی و اجتماعی جامعه پدید آمده است، روابط بین معلمان و متعلمان تضعیف شده كه خود یكی از عوامل كاهش موفقیت معلم می‌باشد (فینی مور، مدیریت كلاس درس مبتنی بر دانش‌آموزمحوری). هرچند مطالعات و پژوهش‌های امیدواركننده و نویدبخشی به‌ویژه در كشورهای درحال توسعه انجام نگرفته است (اندرسون، افزایش كارآیی معلم، ص4). از طرف دیگر رشد متعلمان بیش از هرچیز به رشد معلمان وابسته است.
از دیدگاه خواجه نصیرالدین طوسی انسان دارای شئون وجودی گوناگون و استعدادهای متفاوتی است، از برون گرایش به خیر و شر و از درون نیز زمینه سقوط در وی نهاده شده است. به‌همین‌دلیل به پرورش نیروها و هدایت گرایش‌ها و شكوفاسازی قوای خویش سخت نیازمند است، تا به كمال و مقام قرب الهی دست یابد. بدیهی است تعلیم و تربیت و هدایت مربیان در این زمینه راه‌گشاست (حجتی، آداب تعلیم و تعلم در اسلام، ص160).
در این راستا مصحف شریف نهج‌البلاغه که از زبان یک انسان کامل و معلم و مربی همه انسان‌ها بیان گردیده است و بعد از قرآن کریم به‌عنوان یکی از موثق‌ترین منابع در امر خطیر تعلیم و تربیت می‌باشد، به‌حق عرصه مفیدی برای استخراج ویژگی‌ها و وظایف مربی و به‌کارگیری آن‌ها در تعلیم و تربیت می‌باشد.
