بررسی نقش بیداری فطرت در احیای سبک زندگی اسلامی با نگاه به آموزه‌های معرفتی امام علی (علیه‌السلام)

بر اساس شرح‌‌های مختلفی که از مفهوم فطرت توسط پژوهشگران حوزه علوم اسلامی به‌دست می‌‌آید، مؤلفه‌‌هایی مانند ایمان و عمل صالح، مراقبه در معنای درک حضور دائمی خداوند، عبرت‌‌پذیری و تمایز میان خودِ حقیقی و خودِ ظاهری قابل شناسایی است. محور پژوهش حاضر، با توجه به تأکید امام علی(ع)بر اهمیت مسئله بیداری فطرت، روش بیداری فطرت است که با استفاده از روش توصیف و تحلیل محتوای سخنان ایشان، مصادیق و مؤیدات موردنظر، بررسی گردید و به تجزیه و تحلیل آن‌‌ها پرداخته شد. 

یافته‌‌های تحقیق بیانگر این است که فطرت انسان، خفتگی و بیداری دارد. بیداری فطرت زمانی تحقق می‌‌یابد که بشر با آگاهی‌‌های باطنی خویش به پروردگار عالم، عشق ورزد تا از بیگانگی با خود رهایی یابد. لذا انسان باید همواره با مراقبه مستمر در جهت مشاهده حضور دائمی خداوند در تلاش باشد تا صبغه الهی کائنات را درک کند و حتی هویت خود را مستقل از خداوند در نظر نگیرد تا بتواند برای زندگی‌‌اش معنایی درخور بیابد و درنهایت در مواجهه با وقایع و امور زندگی میان حقیقت و واقعیت تمایز قائل شود.

کلیدواژه‌ها: امام علی×، فطرت، آگاهی‌های باطنی، خدا آگاهی.

فهرست مطالب (مشاهده متن)

آشنایی با مفاهیم و آموزه‌های دینی و ارزش‌‌های اخلاقی، زمینه‌‌ساز نوعی اعتدال و روشن‌بینی نسبت به آفرینش انسان و عالم هستی است. این آشنایی و نیل به اعتدال در گرو هم‌آهنگی و تطابق او به‌عنوان کتاب تکوین الهی با کتاب تدوین حق، یعنی قرآن کریم است. در زمینه مسئله هم‌آهنگی کتاب تکوین و تدوین و جایگاه انسان کامل، حقایق و معارف بسیاری در آثار بزرگان اهل معنا وجود دارد. از سویی برای درک مفاهیم قرآن کریم لازم است با معارف اهل‌بیت^ انس و آشنایی داشت. 

بر اساس روایات فراوان، حضرت علی(ع) و هم‌چنین فرزندان ایشان، لسان و کتاب ناطق الهی و قرآن ناطق هستند. ابا بصیر درباره آیه {هذا كِتابُنا ینْطِقُ عَلَیكُمْ بِالْحَقِّ... } (جاثیه/29)، از امام صادق(ع) پرسش می‌‌کند و ایشان می‌‌فرمایند: «قرآن سخن نمی‌‌گوید: لیکن محمد و اهل‌بیت او^ ناطق به کتاب ـ یعنی قرآن ـ می‌باشند» (مجلسی، بحارالانوار، ج‌23، ص‌197ـ 198)؛ و در حدیثی دیگر فرمودند: «امیرالمؤمنین(ع)  می‌‌فرماید: من علم خداوند و زبان گویای خداوند هستم» (صدوق، التوحید، ج‌24، ص‌198). ارتباط سخنان امام علی(ع) با قرآن تأییدی بر این نکته است، آن حضرت در خطبه 158 نهج‌‌البلاغه می‌‌فرماید: «این همان قرآن است. آن را به سخن آرید (تا همه‌چیز را بازگو کند)؛ هرچند هرگز برای شما (نسبت به تمام این امور) سخن نمی‌‌گوید؛ ولی من از جانب آن به شما خبر می‌‌دهم (و اسرار مکتومش را فاش می‌‌سازم) اگر می‌‌خواهید از آن اطاعت کنید با آن سخن بگویید و از آن استفاده کنید. برای آنان که انسی با نهج‌‌البلاغه دارند این یک امر واضح است که این کتاب افزون بر ارزش بلاغی و ادبی خود، کتابی فروتر از کلام خدا و فراتر از سخن بشر است».

 نهج‌‌البلاغه برگزیده‌ای از گفته‌ها و نوشته‌های امام علی(ع) است که سید رضی در اواخر قرن چهارم قمری آن‌ها را تدوین نموده است (ابن ابی‌‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ج1، ص31). با آن‌‌که در تبیین سخنان امام در این کتاب، عالمان و ادیبان هر زمان سعی بلیغ نموده‌‌اند و شروح زیادی بر آن نوشته‌‌اند (بروجردی، نگاهی به شرح‌‌های نهج‌البلاغه، ص‌126 و 137)، با این وصف، هنوز جهان اسلام به معرفی و شناخت بیش‌‌تر و تعمق در آن نیاز دارد. با بهره‌‌مندی از کلام مولا علی × می‌‌توان دریافت که رابطه ایشان با خداوند یک رابطه آگاهانه و عاشقانه بوده است و همین مسئله، سبب شکل‌‌گیری شاکله و شخصیتی قدرتمند، باشهامت و مطمئن در سهمگین‌‌ترین حوادث روزگار برای ایشان شده است. 

هدف از این پژوهش، درک آگاهانه حضور خداوند به‌عنوان کاربردی و بنیادی‌‌ترین حقیقت زندگی بشر است؛ چراکه اگر مباحث نظری درباره خداوند به سمت مشاهده و تقویت احساس‌‌های درونی نسبت به وجود ماورایی و قدرتمند او پیش برود، رابطه انسان با خدا به‌‌گونه‌‌ای عاشقانه ـ عارفانه متبلور خواهد شد و این عشق سبک زندگی او را در جهت سودرساندن، آبادکردن، زیباساختن و معنابخشیدن به هستی متحول می‌‌سازد.

این مقاله در جلد دهم کتاب کنگره بازخوانی ابعاد شخصیتی امام علی (ع)‌ موجود می باشد.جهت استفاده از متن کامل مقاله به لینکهای زیر مراجعه کنید