امام علی (علیه‌السلام) استراتژیست دین‌مدار

چکیده

عرصه‌ حکومت‌داری و سیاست از دیرباز میدان هماوردی میان حق و باطل بوده است. جبهه باطل با عدم تقید خود به اخلاقیات و هنجارها شاید بتواند به موفقیتی زودگذر دست یابد لیکن پیروزی و غلبه نهایی از آن جبهه حق است.  معنای عام استراتژی راهبردها و سیاست‌های کلان برای رسیدن به اهداف شناخته‌شده است. استراتژی را می‌توان به دو نوع دینی و دنیوی تقسیم کرد. استراتژیست دنیوی چشم‌اندازش صرفاً اهداف دنیوی است. دنیاطلبی و تعرض به بیت‌المال و جنگ‌طلبی برای تصاحب قدرت و تخریب جبهه مقابل با انواع شایعات و تهمت‌ها از استراتژی‌های دنیاخواهانی هم‌چون معاویه است. استراتژیست دین‌مدار اهدافش فراتر از دنیای مادی و رسیدن به سعادت در هر دو دنیاست. کسب رضای الهی و مبارزه با تبعیض و فساد در حکومت اسلامی؛ عدم سازش و تسلیم در برابر قدرت‌طلبان و زراندوزان؛ مبارزه با نفاق و طاغوت و ترویج معارف توحیدی در میان جامعه اسلامی از استراتژی‌های سعادت طلبانی هم‌چون امیرمؤمنان علی (ع)  است. این پژوهش، با روش توصیفی ـ تحلیلی با رویکرد نقلی ـ وحیانی درصدد تبیین منش سیاسی حضرت علی (ع)  در عرصه حکومت‌داری و تبیین استراتژی‌های امیرمؤمنان به عنوان استراتژیست دین‌مدار در دوران پس از پیامبر است. مهم‌ترین و حساس‌ترین و جنجالی‌ترین راهبردهای حضرت، مقابله با تبعیض در تقسیم بیت‌المال و مفاسد اقتصادی و تقابل با سه گروه از مسلمانان سرکش بود که توسط حضرت به ناکثین و قاسطین و مارقین شهرت یافتند.

کلیدواژه‌ها: امام علی (ع) ، استراتژی، استراتژی دینی، استراتژی دنیوی، سیاست، طاغوت، نفاق.

فهرست مطالب (مشاهده متن)

اسلام از آغاز ظهور خود تا پایان دوران امامت امیرالمؤمنین علی  (ع)  دست‌خوش تغییرات و فراز و فرودهای بسیاری شد. فراز و فرودهایی که اندیشه‌های مستحکم برخی صحابه را به سستی بدل کرد و عده‌ای را به ورطه‌  ضلالت و هلاکت کشاند.

آن‌چه در میان ظلمات فراگیر شده بعد از رحلت پیامبر هم‌چون خورشید می‌درخشید، وجود مقدس امیرمؤمنان بود. خورشیدی که ابرهای تاریکی و ظلمت مانع از درخشش آن، بر پیکره‌ حکومت اسلامی شدند. بصیرت و قدرت شناخت راه سعادت در فضای غبارآلود و مسموم بعد از رحلت پیامبر، جز از روندگان راه سعادت که خود به مقصد رسیده و برای دستگیری دیگران برگشته‌اند، از کس دیگری مقدور نبوده است.

 امام علی (ع)  شخصیتی است که از طفولیت در آغوش پرمهر نبوی رشد یافته و به نور وجود مقدس پیامبر گرامی اسلام منور گردید. تعلیم و تربیت پیامبر سبب شد تا علی (ع)  جز حق نگوید و جز مسیر حقیقت نپوید. ایشان مصداق بارز آیه {یُجاهِدونَ فى سَبیلِ اللَّهِ وَلا یخافونَ لَوْمَةَ لائِمٍ} (مائده/54) بودند که در راه خدا از هیچ تلاشی دریغ نکرده و و از سرزنش سرزنش‌گران بیم نکردند.

برخلاف تصور عده‌ای از اندیشمندان و صاحب‌نظران صدر اسلام حضرت علی فردی توانمند جهت مدیریت حکومت اسلامی بود. کسانی به حضرت خرده می‌گرفتند که عرصه‌ حکومت‌داری و سیاست را بری از شرع و اخلاق می‌دانستند. تیغه‌ استراتژی‌های حضرت را کُند و ناکارآمد می‌دیدند چراکه تیغه‌ سازش و لابی‌گری و زور و زر و تزویر را بُرّنده تر از اتکا و ایمان به راه حق دیده و نیروی الهی را بر نصرت یاوران دین فراموش کرده بودند.

{إِنْ ینْصُرْكُمُ اللَّهُ فَلا غالِبَ لَكُمْ وَإِنْ یخْذُلْكُمْ فَمَنْ ذَا الَّذی ینْصُرُكُمْ مِنْ بَعْدِهِ وَعَلَى اللَّهِ فَلْیتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ} (آل عمران/160)

اگر خدا شما را یارى كند، محال است كسى بر شما غالب آید و اگر به خوارى واگذارد آن كیست كه بتواند بعد از آن شما را یارى كند؟ و اهل ایمان تنها به خدا (و قدرت و رحمت او) باید اعتماد كنند.

آن‌چه در این نوشتار ذکر شده است در راستای تبیین دیدگاه‌های حضرت پیرامون تصمیمات اتخاذی ایشان و تشریح فضای آن دوران است.

این مقاله در جلد دوازدهم کتاب کنگره بازخوانی ابعاد شخصیتی امام علی (ع)‌ موجود می باشد.جهت استفاده از متن کامل مقاله به لینکهای زیر مراجعه کنید