جنگ جمل از نگاه نهج‌البلاغه (1)

وَ اللَّهِ مَا أَنْكَرُوا عَلَيَّ مُنْكَراً وَ لَا جَعَلُوا بَيْنِي وَ بَيْنَهُمْ نِصْفاً، وَ إِنَّهُمْ لَيَطْلُبُونَ حَقّاً هُمْ تَرَكُوهُ وَ دَماً هُمْ سَفَكُوهُ؛ فَإِنْ كُنْتُ شَرِيكَهُمْ فِيهِ فَإِنَّ لَهُمْ نَصِيبَهُمْ مِنْهُ، وَ إِنْ كَانُوا وَلُوهُ دُونِي، فَمَا الطَّلِبَةُ إِلَّا قِبَلَهُمْ، وَ إِنَّ أَوَّلَ عَدْلِهِمْ لَلْحُكْمُ عَلَى أَنْفُسِهِمْ. إِنَّ مَعِي لَبَصِيرَتِي مَا لَبَسْتُ وَ لَا لُبِسَ عَلَيَّ، وَ إِنَّهَا لَلْفِئَةُ الْبَاغِيَةُ فِيهَا الْحَمَأُ وَ الْحُمَّةُ وَ الشُّبْهَةُ [الْمُغْدَفَةُ] الْمُغْدِفَةُ، وَ إِنَّ الْأَمْرَ لَوَاضِحٌ وَ قَدْ زَاحَ الْبَاطِلُ عَنْ نِصَابِهِ وَ انْقَطَعَ لِسَانُهُ عَنْ شَغْبِهِ. وَ ايْمُ اللَّهِ لَأُفْرِطَنَّ لَهُمْ حَوْضاً أَنَا مَاتِحُهُ، لَا يَصْدُرُونَ عَنْهُ بِرِيٍّ وَ لَا يَعُبُّونَ بَعْدَهُ فِي حَسْيٍ.

 به خدا سوگند، كه از انتساب هيچ منكرى به من خوددارى ننمودند و، در رفتار ميان من و خود رعايت انصاف نكردند. ايشان حقى را طلب مى كنند كه خود آن را واگذاشتند و خونى را مى خواهند كه خود آن را ريخته اند. اگر من در آن كار با آنان شريك بوده ام آنان خود بى نصيب نبوده اند و اگر آنان خود و بى من چنان كرده اند، پس آنهايند كه بايد بازخواست شوند و نخستين گامى كه در راه عدالت برمى دارند، بايد به زيان خود حكم دهند.

هر آينه، بصيرت و بينايى من با من است. من امرى را بر كسى مشتبه نكرده ام و امرى هم بر من مشتبه نشده است. اينان گروه ستمكاران اند. در ميان ايشان گل سياه فتنه است و زهر كژدم گزنده و كارشان به شبهه افكندن است، شبهه اى ظلمانى. و حال آنكه، حقيقت آشكار است و باطل خود درختى است از ريشه بركنده. زبانش بريده است و شرانگيزى نتواند. به خدا سوگند برايشان به دست خود آبگيرى كنم كه سيراب از آن بيرون نروند و از آن پس از هيچ آبگيرى آبى ننوشند.

«و لا يغدر من علم كيف المرجع. و لقد اصبحنا في زمان قد اتخذ اكثر اهله الغدر كيسا و نسبهم اهل الجهل فيه الي حسن الحيله. ما لهم قاتلهم الله! قد يري الحول القلب وجه الحيله و دونه مانع من امر الله و نهبه فيدعها راي عين بعد القدره عليها و ينتهز فرصتها من لا جريحه له في الدين» (خطبه 41) 

(و كسي كه بداند سرنوشت نهايي زندگي چيست، مكر و حيله نمي‌كند ما در زماني بسر مي‌بريم كه اكثر مردمش مكر را هوشياري تلقي كرده‌اند و نادانان اين مكرپردازي به مهارت در چاره‌جويي نسبت مي‌دهند. اينان در چه وضعي هستند! (چه فكر مي‌كنند) خدا آنان را بكشد. انسان آگاه به دگرگونيها و ابعاد گوناگون امور، راههاي حيله‌گري را مي‌بيند، ولي در مقابل او، از امر و نهي خداوندي براي ارتكاب به حيله‌گري و نيرنگ بازي مانعي وجود دارد، و در نتيجه آن حيله‌گري را در عين حال كه قدرت بر اعمال آن دارد، رها مي‌كند، و كسي كه هيچ تاثير و اجتنابي در دين ندارد فرصت را براي حيله‌گري غنيمت مي‌شمارد.)

«و الله ما معاويه بأدهي مني، و لكنه يغدر و يفجر، و لولا كراهيه الغدر لكنت من ادهي الناس، و لكن كل غدره فجره. و لكل غادر لواء يعرف به يوم القيامه، و الله ما استغفل بالمكيده و لا استغمز بالشديده» 

(سوگند بخدا، معاويه زيركتر از من نيست، بلكه او نيرنگ بازي مي‌كند و تبهكاري مي‌نمايد (كار او وعده شكني و معصيت كاري است) و اگر نبود وقاحت و زشتي پيمان‌شكني و مكرپردازي از زيركترين (سياست بازترين) مردم بودم. ولي هر نيرنگ بازي گناهي است، و براي هر مكر پرداز عهدشكن پرچمي است كه در روز قيامت با او شناخته مي‌شود، و سوگند بخدا، با حيله‌گري غافلگير نمي‌شوم و با حوادث تند ناتوان نمي‌گردم.)