سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی در عرصه استقلال با نگاهی به آموزه‌های علوی

اقتصاد مقاومتی شکلی از نظام اقتصادی اسلام است که ایده آن برای رفع مشکلات اقتصادی ایران از سوی مقام معظم رهبری ارائه گردید. ریشه‌‌دار بودن اقتصاد مقاومتی در اقتصاد اسلامی از یک‌‌سو و فرصت حکومت‌‌داری امیرمؤمنان علی (ع) از سوی دیگر، توجه ویژه به سخنان و سیره آن حضرت با رویکرد اقتصادی را ایجاب می‌‌نماید. مقاله حاضر با بهره جستن از روش تحلیل محتوا‌‌بخشی، رهنمودهای قابل تطبیق امام علی (ع) با بیانات مقام معظم رهبری پیرامون سیاست‌‌های کلی اقتصاد مقاومتی در جهت تحقق استقلال اقتصادی را بررسی کرده است. یافته‌‌های این پژوهش نشان می‌‌دهد که: 1. بهبود فضای کسب‌و‌کار، روحیه و فرهنگ جهادی، اقتصاد دانش‌‌بنیان، الگوی مصرف و مبارزه با فساد اقتصادی، از سیاست‌‌های کلی در جهت تحقق استقلال اقتصادی است. 2. از قوانینی که آن حضرت در مدت حکومت خود برای بازارهای آن زمان وضع نمود، مانند قانون همگانی بودن، قانون سبقت و قانون تخصصی شدن کالاها‌ می‌‌توان در عصر کنونی الگو گرفت. 

3. به نظر نگارنده، مؤلفه‌‌های اصلی مصرف (شامل سطح مصرف، ترکیب کالاهای مصرفی و چگونگی مصرف) در بستر فرهنگ جامعه شکل می‌‌گیرد و تغییر اساسی آن‌‌ها نیز بدون تغییر فرهنگ ممکن نیست. در سخنان امیرمؤمنان در مورد الگوی مصرف، دو نکته مبارزه با اسراف و تجمل‌‌گرایی نمایان است که سیاست‌‌های کلی اقتصاد مقاومتی نیز بر این ‌‌دو تأکید دارد. در مورد مقابله با فساد اقتصادی نیز حضرت امیر (ع)، هم در زمینه پیش‌‌گیری و هم در زمینه مبارزه، راه‌کارهایی را ارائه نموده‌اند.

کلیدواژه‌ها: اقتصاد مقاومتی، امیرمؤمنان علی (ع)، مقام معظم رهبری، سیاست‌‌های کلی اقتصاد مقاومتی، استقلال اقتصادی، مبارزه با فساد، الگوی مصرف.

فهرست مطالب (مشاهده متن)

لازمه بقای حیات یک نظام، داشتن نظام اقتصادی سالم و پویاست و دین مبین اسلام نیز نه‌‌تنها نسبت به آن بی‌‌اعتنا نیست، بلکه نسبت به حل مشکلات اقتصادی، برنامه و اهتمام ویژه‌‌ای دارد. حکومت ایران با توجه به چالش‌‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی همواره با مشکلات و تهدیدهای داخلی و خارجی مواجه بوده است. مقام معظم رهبری با دوراندیشی کامل، این تهدیدها را رصد نموده و راهکارهای ویژه‌‌ای ارائه کرده است که یکی از مهم‌‌ترین آن‌‌ها مدلی از نظام اقتصاد اسلام است که از آن به «اقتصاد مقاومتی» تعبیر شده است.

اقتصاد مقاومتی شکل خاصی از نظام اقتصادی اسلام است که در وضعیت حمله همه‌‌جانبه اقتصادی دشمن که کیان نظام اسلامی را به خطر می‌اندازد، پدید می‌آید. در نظام اقتصادی اسلام، در این وضعیت با تغییر در اولویت هدف‌ها و به تبع آن در اصول راهبردی و سیاست‌ها، راهبردی کلان طراحی می‌شود که تهدید را تبدیل به فرصت کرده و باعث جهش اقتصادی می‌شود.

این پژوهش بر آن است تا بخشی از مسائل اقتصاد مقاومتی را در عرصه ایجاد استقلال، بر سخنان و سیره امام علی (ع) تطبیق داده و راه‌کارهایی را از سیره حکومتی آن امام استخراج نماید. ذکر این نکته بایسته است که دریافت معارف معصومان^ ازجمله آن امام همام، منوط به این رویکرد است که سخنان و سیره آن بزرگوران را به زمان ایشان و موارد خاص منحصر ندانیم و آن‌‌ها را به سان قضایای حقیقیه‌ای ببینیم که همیشه می‌‌تواند راهنمای سعادت دنیوی و اخروی بشریّت باشد. 

همان‌گونه که بیان شد، اقتصاد مقاومتی از نظام اقتصادی اسلام گرفته شده و تبیین و بررسی راه‌کارهای این اقتصاد در اسلام، به‌‌ویژه در سخنان و سیره امیرمؤمنان علی (ع) که چند سالی مجال حکومت‌‌داری یافتند، حائز اهمیت است. در این پژوهش برآنیم تا با تبیین برخی سرفصل‌‌های مهم سیاست‌‌های کلی اقتصاد مقاومتی در بیانات مقام معظم رهبری و سخنان و سیره امیرمؤمنان (ع) در این زمینه، اهمیت و ضرورت اجرای اقتصاد مقاومتی را به طور تفصیلی یافته و راه‌کارهایی را در جهت بهبود آن در جهت دستیابی به استقلال اقتصادی ارائه نماییم. بنابراین، مسئله این پژوهش این است که دیدگاه و سیره امیرمؤمنان (ع) در مورد مسائل مربوط به اقتصاد مقاومتی، با توجه به سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی در جهت دستیابی به استقلال اقتصادی که مدّ نظر رهبر معظم انقلاب است، چیست و امیرالمؤمنین (ع) برای اجرای این سیاست‌‌ها چه راه‌کارهایی را توصیه یا اجرا نموده‌‌اند؟

روش پژوهش، توصیفی از نوع تحلیل محتوابخشی و واحد تحلیل مضمون است. تحلیل محتوابخشی توسط سن تانینت و لیسمان (1999) به عنوان یکی از روش‌‌های اصلی تحلیل محتوی مطرح شد. در این روش ابتدا بر اساس مبانی نظری موجود، یک عبارت و عنوان کلی انتخاب می‌‌شود و سپس آن عنوان به قطعات و بخش‌‌های کوچک‌تر تقسیم می‌‌گردد و سپس با تحلیل پیام‌‌های آشکار و پنهان متن و زمینه مورد نظر مصادیق بخش‌‌های کوچک‌تر تعیین می‌‌شود. 

جامعه آماری عبارت است از کتاب ارزشمند نهج‌البلاغه (کلمات قصار، نامه‌‌ها و حکمت‌‌ها و خطبه‌‌ها)، کتاب‌‌ها، مقالات و پایگاه‌‌های اطلاعاتی که بیانات مقام معظم رهبری را در دسترس محققان قرار داده‌‌اند. شیوه جمع‌‌آوری اطلاعات سندکاوی و ابزار جمع‌‌آوری اطلاعات، فیش‌‌های تحقیقاتی است. 

برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش توصیفی ـ‌ تحلیلی استفاده شده است. در این روش، ابتدا اطلاعات از منابع مختلف جمع‌‌آوری، سپس سازماندهی و طبقه‌‌بندی می‌‌شود و در نهایت بر اساس مستندات و بینش به دست آمده، مورد تفسیر قرار می‌‌گیرند.

این مقاله در جلد یازدهم کتاب کنگره بازخوانی ابعاد شخصیتی امام علی (ع)‌ موجود می باشد.جهت استفاده از متن کامل مقاله به لینکهای زیر مراجعه کنید