نهج‌البلاغه: خطبه 225
وَ مِنْ كَلام لَهُ عَلَيْهِ السَّلامُ - رَوى ذِعْلَبٌ الْيَمانِىُّ عَنْ اَحْمَدَ بْنِ قُتَيْبَةَ عَنْ عَبْدِاللّهِ بْنِ يَزيدَ عَنْ مالِكِ بْنِ دِحْيَةَ قالَ: كُنّا عِنْدَ اَميرِالْمُؤْمِنينَ عَلَيْهِ السَّلامُ وَ قَدْ ذُكِرَ عِنْدَهُ اخْتِلافُ النّاسِ فَقالَ:-
از سخنان آن حضرت است، ذِعْلَب یمانى از احمد بن قُتَیبه از عبداللّه بن یزید از مالک بن دِحْیَه روایت کرده که نزد امیرالمؤمنین علیه السّلام بودیم و سخن از اختلاف ظاهر و باطن مردم پیش آمد، حضرت فرمود:
اِنَّما فَرَّقَ بَيْنَهُمْ مَبادِئُ طينِهِمْ، وَ ذلِكَ اَنَّهُمْ كانُوا فِلْقَةً مِنْ سَبَخ ِ اَرْض وَ عَذْبِها، وَ حَزْنِ تُرْبَة وَ سَهْلِها.
مَبادى سرشتشان بین آنان تفاوت به وجود آورده، و این به خاطر آن است که قطعه اى بودند از زمین شور و شیرین، و درشت و نرم.
فَهُمْ عَلى حَسَبِ قُرْبِ اَرْضِهِمْ يَتَقارَبُونَ،
پس اینان بر اساس نزدیک بودنِ زمینشان به هم نزدیکند،
وَ عَلى قَدْرِ اخْتِلافِها يَتَفاوَتُونَ. فَتامُّ الرُّواءِ ناقِصُ الْعَقْلِ،
و به اندازه اختلاف خاکشان با هم متفاوتند. یکى را صورتى زیبا ولى عقل کم،
وَ مادُّ الْقامَةِ قَصيرُ الْهِمَّةِ، وَ زاكى الْعَمَلِ قَبيحُ الْمَنْظَرِ،
یکى را قامتى بلند و همّتى کوتاه، یکى را عملى پاک و صورتى زشت،
وَ قَريبُ الْقَعْرِ بَعيدُ السَّبْرِ، وَ مَعْرُوفُ الضَّريبَةِ مُنْكَرُ الْجَليبَةِ،
یکى را قامتى کوتاه و عقلى دوراندیش، یکى را طبیعتى نیکو ولى خصلتى زشت،
وَ تائِهُ الْقَلْبِ مُتَفَرِّقُ اللُّبِّ، وَ طَليقُ اللِّسانِ حَديدُ الْجَنانِ.
یکى را دلى سرگشته و عقلى پریشان، و یکى را زبانى گویا و دلى تیز و دانا عنایت فرمود.