نهج‌البلاغه: خطبه 182
وَ مِنْ خُطْبَة لَهُ عَلَيْهِ السَّلامُ
از خطبه هاى آن حضرت است در بیان قدرت خداوند و فضل قرآن و سفارش به تقوا
الْحَمْدُ لِلّهِ الْمَعْرُوفِ مِنْ غَيْرِ رُؤْيَة، وَ الْخالِقِ مِنْ غَيْرِ مَنْصَبَة.
حمد خداى را که بدون دیده شدن شناخته شده، خدایى که آفریننده است به غیر رنج و زحمت.
خَلَقَ الْخَلائِقَ بِقُدْرَتِهِ، وَ اسْتَعْبَدَ الاَْرْبابَ بِعِزَّتِهِ، وَ سادَ الْعُظَماءَ بِجُودِهِ.
به قدرتش موجودات را آفرید، و با عزّتش گردنفرازان را به بند بندگى کشید، و با جودش بر بزرگان مهترى جست.
وَ هُوَ الَّذى اَسْكَنَ الدُّنْيا خَلْقَهُ، وَ بَعَثَ اِلَى الْجِنِّ وَ الاِْنْسِ رُسُلَهُ،
اوست خدایى که مخلوقاتش را در دنیا جاى داد، و رسولانش را به سوى جن و انس فرستاد،
لِيَكْشِفُوا لَهُمْ عَنْ غِطائِها، وَ لِيُحَذِّرُوهُمْ مِنْ ضَرّائِها،
تا پرده از رخسار دنیا از برابر دیدگانشان بردارند، و آنان را از زیانهاى دنیاى منهاى تقوا بترسانند،
وَ لِيَضْرِبُوا لَهُمْ اَمْثالَها، وَ لِيُبَصِّرُوهُمْ عُيُوبَها،
و براى بیدار کردنشان درباره آن مثلها بزنند، و بر عیوب دنیا بینایشان گردانند،
وَ لِيَهْجُمُوا عَلَيْهِمْ بِمُعْتَبَر مِنْ تَصَرُّفِ مَصاحِّها وَ اَسْقامِها، وَ حَلالِها وَ حَرامِها،
و آنچه مایه عبرت است از انقلاب حالات دنیا چون تندرستى ها و بیماریها، و حلال و حرام براى مردم غافل بازگو کنند،
وَ ما اَعَدَّ اللّهُ سُبْحانَهُ لِلْمُطيعينَ مِنْهُمْ وَ الْعُصاةِ، مِن جَنَّة وَ نار، وَ كَرامَة وَ هَوان.
و آنچه را خداوند براى اهل طاعت و معصیت از بهشت و جهنّم و کرامت و ذلت آماده نموده بیان نمایند.
اَحْمَدُهُ اِلى نَفْسِهِ كَمَا اسْتَحْمَدَ اِلى خَلْقِهِ.
او را به درگاهش سپاس و ستایش مى گویم چنانکه از بندگانش سپاس و ستایش خواسته.
وَ جَعَلَ لِكُلِّ شَىْء قَدْراً، وَ لِكُلِّ قَدْر اَجَلاً، وَ لِكُلِّ اَجَل كِتاباً.
براى هر چیزى اندازه اى قرار داده، و براى هر اندازه مدّتى معین نموده، و براى هر مدّتى کتابى نگاشته است.
مِنْها فى ذِكْرِ الْقُرآن
از این خطبه است درباره قرآن
فَالْقُرْآنُ آمِرٌ زاجِرٌ، وَ صامِتٌ ناطِقٌ، حُجَّةُ اللّهِ عَلى خَلْقِهِ. اَخَذَ عَلَيْهِ ميثاقَهُمْ،
قرآن امرکننده و نهى کننده است، خاموش و گویاست، حجت خدا بر مردم است، بر آن از خلق خود پیمان گرفت،
وَ ارْتَهَنَ عَلَيْهِ اَنْفُسَهُمْ، اَتَمَّ نُورَهُ، وَ اَكْمَلَ بِهِ دينَهُ،
و آنان را در گرو قرآن قرار داد، نورش را تمام و دینش را به آن کامل کرد،
وَ قَبَضَ نَبِيَّهُ صَلّى اللّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ قَدْ فَرَغَ اِلَى الْخَلْقِ مِنْ اَحْكامِ الْهُدى بِهِ.
پیامبرش صلّى اللّه علیه وآله را قبض روح کرد در حالى که از رساندن پیام هدایت به مردم به وسیله قرآن فارغ شده بود.
فَعَظِّمُوا مِنْهُ سُبْحانَهُ ما عَظَّمَ مِنْ نَفْسِهِ، فَاِنَّهُ لَمْ يُخْفِ عَنْكُمْ شَيْئاً مِنْ دينِهِ،
پس خدارا بزرگ شماریدآنچنان که اوخود رابزرگ شمرده، زیراخداوندچیزى از دینش را از شما پنهان نکرد،
وَ لَمْ يَتْرُكْ شَيْئاً رَضِيَهُ اَوْ كَرِهَهُ اِلاّ وَ جَعَلَ لَهُ عَلَماً بادِياً،
و امرى را که مورد رضایت یا کراهتش باشد وانگذاشت
وَ آيَةً مُحْكَمَةً، تَزْجُرُ عَنْهُ اَوْ تَدْعُو اِلَيْهِ.
جز اینکه براىآن علامتى ظاهر و نشانه اى محکم قرار داد، که یا از منکر نهى مى کند و یا به معروف دعوت مى نماید.
فَرِضاهُ فيما بَقِىَ واحِدٌ، وَ سَخَطُهُ فيما بَقِىَ واحِدٌ.
پس خشنودى و خشمش در گذشته و حال یکسان است.
وَ اعْلَمُوا اَنَّهُ لَنْ يَرْضى عَنْكُمْ بِشَىْء سَخِطَهُ عَلى مَنْ كانَ قَبْلَكُمْ،
و بدانید خداوند هرگز از شما خشنود نمى شود به چیزى که به خاطر آن بر گذشتگان خشم گرفته،
وَ لَنْ يَسْخَطَ عَلَيْكُمْ بِشَىْء رَضِيَهُ مِمَّنْ كانَ قَبْلَكُمْ، وَ اِنَّما تَسيرُونَ فى اَثَر بَيِّن،
و هرگز بر شما خشم نمى گیرد به خاطر چیزى که به آن از پیشینیان خشنود شده، شما در راهى روشن حرکت مى کنید،
وَ تَتَكَلَّمُونَ بِرَجْعِ قَوْل قَدْ قالَهُ الرِّجالُ مِنْ قَبْلِكُمْ. قَدْ كَفاكُمْ مَؤُونَةَ دُنْياكُمْ،
و آنچه گذشتگان گفته اند در سخن تکرار مى کنید. خداوند مؤونه دنیاى شما را کفایت کرده،
وَ حَثَّكُمْ عَلَى الشُّكْرِ، وَ افْتَرَضَ مِنْ اَلْسِنَتِكُمُ الذِّكْرَ، وَ اَوْصاكُمْ بِالتَّقْوى، وَ جَعَلَها مُنْتَهى رِضاهُ وَ حاجَتَهُ مِنْ خَلْقِهِ.
و بر شکر ترغیب نموده، و ذکرش را بر زبانتان واجب کرده،و شما را به تقوا سفارش نمـوده، و آن را منتهاى خشنودى خـود و خواسته اش از بندگان قـرار داده.
فَاتَّقُوا اللّهَ الَّذى اَنْتُمْ بِعَيْنِهِ، وَ نَواصيكُمْ بِيَدِهِ، وَ تَقَلُّبُكُمْ فى قَبْضَتِهِ،
پس تقواى الهى را پیشه سازید، خدایى که در برابر نظارت او هستید، و مهار زندگى شما در دست قدرت او و تغییرتان از حالى به حالى در کف قوت اوست،
اِنْ اَسْرَرْتُمْ عَلِمَهُ، وَ اِنْ اَعْلَنْتُمْ كَتَبَهُ،
اگر پنهان کنید مى داند، و اگر آشکار نمایید ثبت مى کند،
قَدْ وَكَّلَ بِكُمْ حَفَظَةً كِراماً لايُسْقِطُونَ حَقّاً، وَ لايُثْبِتُونَ باطِلاً.
نگهبانان با کرامتى را بر شما موکّل کرده که حقّى را از قلم نمى اندازند، و چیزى را بیهوده ثبت نمى کنند.
وَ اعْلَمُوا اَنَّهُ مَنْ يَتَّقِ اللّهَ يَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً مِنَ الْفِتَنِ، وَ نُوراً مِنَ الظُّلَمِ،
بدانید آن که تقواى الهى را رعایت کند خداوند راه خروج از فتنه ها را برایش باز کند، و به او نورى بنمایاند که از تاریکى برهد،
وَ يُخَلِّدْهُ فيمَا اشْتَهَتْ نَفْسُهُ، وَ يُنْزِلْهُ مَنْزِلَ الْكَرَامَةِ عِنْدَهُ،
و او را در آنچه که میل و آرزوى اوست جاویدان کند، وى را نزد خود در خانه کرامت وارد سازد،
فى دار اصْطَنَعَها لِنَفْسِهِ، ظِلُّها عَرْشُهُ، وَ نُورُها بَهْجَتُهُ،
خانه اى که براى خود انتخاب نموده که سایه اش عرش، روشناییش شادمانى او،
وَ زُوّارُها مَلائِكَتُهُ، وَ رُفَقاؤُها رُسُلُهُ. فَبادِرُوا الْمَعادَ، وَ سابِقُوا الاْجالَ،
زیارت کنندگانش فرشتگان، و دوستانش انبیاء او هستند. پس بر معاد پیشدستى کنید، و بر مرگ پیشى جویید،
فَاِنَّ النّاسَ يُوشِكُ اَنْ يَنْقَطِعَ بِهِمُ الاَْمَلُ، وَ يَرْهَقَهُمُ الاَْجَلُ، وَ يُسَدَّ عَنْهُمْ بابُ التَّوْبَةِ.
زیرا نزدیک است آرزوى مردم قطع شود، و اجل گریبانشان را بگیرد و باب توبه بر آنان بسته شود.
فقَدْ اَصْبَحْتُمْ فى مِثْلِ ما سَاَلَ اِلَيْهِ الرَّجْعَةَ مَنْ كانَ قَبْلَكُمْ،
شما اکنون در شرایطى هستید که کسانى پیش از شما از دنیا رفتند بازگشت به آن را خواستارشدند،
وَ اَنْتُمْ بَنُوسَبيل عَلى سَفَر مِنْ دار لَيْسَتْ بِدارِكُمْ،
باآنکه شما دردنیا همچون رهگذرید ازخانه اى که ملک شمانیست آماده سفرید
وَ قَدْ اُوذِنْتُمْ مِنْها بِالاِْرْتِحالِ، وَ اُمِرْتُمْ فيها بِالزّادِ .
که کوچ کردن از آن را به شما اعلام نموده، و توشه گرفتن از آن را امر کرده اند.
وَ اعْلَمُوا اَنَّهُ لَيْسَ لِهذَا الْجِلْدِ الرَّقيقِ صَبْرٌ عَلَى النّارِ، فَارْحَمُوا نُفُوسَكُمْ، فَاِنَّكُمْ قَدْ جَرَّبْتُمُوها فى مَصائِبِ الدُّنْيا.
بدانید که این پوست نازک را طاقت بر آتش نیست، پس به خود رحم کنید، که شما خود را در دنیا به مصائب و رنجها امتحان کرده اید.
اَفَرَاَيْتُمْ جَزَعَ اَحَدِكُمْ مِنَ الشَّوْكَةِ تُصيبُهُ، وَ الْعَثْرَةِ تُدْميهِ،
آیا مشاهده کرده اید که یکى از شما به خاطر خارى که به بدنش فرو مى رود و از لغزیدنى که دچار خونریزى مى گردد،
وَ الرَّمْضاءِ تُحْرِقُهُ؟
و از ریگ داغى که او را مى سوزاند چگونه ناله سر داده و اظهار درد مى کند؟
فَكَيْفَ اِذا كانَ بَيْنَ طابَقَيْنِ مِنْ نار، ضَجيعَ حَجَر، وَ قَرينَ شَيْطان؟!
پس چه طاقت و حالى خواهد داشت وقتى بین دو طبقه از آتش قرار گیرد، در حالى که همخوابه سنگ سوزان و همنشین شیطان گردد؟!
اَعَلِمْتُمْ اَنَّ مالِكاً اِذا غَضِبَ عَلَى النّارِ حَطَمَ بَعْضُها بَعْضاً لِغَضَبِهِ،
آیا مى دانید وقتى مالک دوزخ بر آتش خشم گیرد آتشها به روى هم غلتیده و یکدیگر را به سختى مى کوبند،
وَ اِذا زَجَرَها تَوَثَّبَتْ بَيْنَ اَبْوابِها جَزَعاً مِنْ زَجْرَتِهِ؟!
و هرگاه به آتش بانگ زند آتش دوزخ بى تابانه از نهیب او در میان درهاى جهنم برجهد؟!
اَيُّهَا الْيَفَنُ الْكَبيرُ الَّذى قَدْ لَهَزَهُ الْقَتيرُ، كَيْفَ اَنْتَ اِذَا الْتَحَمَتْ
اى پیر سالخورده که پیرى با تو درآمیخته، چگونه خواهى بود وقتى گردنبندهاى
اَطْواقُ النّارِ بِعِظامِ الاَْعْناقِ، وَ نَشِبَتِ الْجَوامِعُ حَتّى اَكَلَتْ لُحُومَ السَّواعِدِ؟!
آتشین به استخوانهاى گردن بپیوندد، و غُلها به دستها وصل شود تا گوشتهاى ساعد را بخورد؟!
فَاللّهَ اللّهَ مَعْشَرَ الْعِبادِ! وَ اَنْتُمْ سالِمُونَ فِى الصِّحَّةِ قَبْلَ السُّقْمِ،
اى مردم، خدا را! خدا را! اکنون که در تندرستى پیش از بیمارى،
و فِى الْفُسْحَةِ قَبْلَ الضّيقِ، فَاسْعَوْا فى فِكاكِ رِقابِكُمْ مِنْ قَبْلِ اَنْ تُغْلَقَ رَهائِنُها، اَسْهِرُوا عُيُونَكُمْ، وَ اَضْمِرُوا بُطُونَكُمْ،
و فراخى قبل از تنگدستى هستید، پس در آزادى خود تا گرفتارنشدید بکوشید، دیده ها را در شب بیدار دارید، شکمها را با روزه لاغر کنید،
وَ اسْتَعْمِلُوا اَقْدامَكُمْ، وَ اَنْفِقُوا اَمْوالَكُمْ، وَ خُذُوا مِنْ اَجْسادِكُمْ فَجُودُوا بِها عَلى اَنْفُسِكُمْ، وَ لاتَبْخَلُوا بِها عَنْها، فَقَدْ قالَ اللّهُ سُبْحانَهُ:
قدمها را به کار گیرید، اموالتان را انفاق نمایید، بدنها رافداى جانها کنید و در این راه بخل نورزید، که خداوند سبحان فرموده:
«اِنْ تَنْصُرُوا اللّهَ يَنْصُرْكُمْ وَ يُثَبِّتْ اَقْدامَكُمْ»
«اگر خدا را یارى کنید خدا هم شما را یارى مى کند و قدمهاى شما را استوار مى دارد»
وَ قالَ تَعالى:«مَنْ ذَا الَّذى يُقْرِضُ اللّهَ قَرْضاً حَسَناً فيُضاعِفَهُ لَهُ وَ لَهُ اَجْرٌ كَريمٌ».
و نیز فرموده:«کیست که به خداوند وام نیکو دهد که خدا آن را برایش به چند برابر بازگرداند؟ و به خاطر این وام براى او اجر کریم است».
فَلَمْ يَسْتَنْصِرْكُمْ مِنْ ذُلٍّ، وَ لَمْ يَسْتَقْرِضْكُمْ مِنْ قُلٍّ،
خداوند از روى ذلّت از شما یارى نخواسته، و به خاطر کمى مال قرض نطلبیده،
اِسْتَنْصَرَكُمْ وَ لَهُ جُنُودُ السَّمواتِ وَ الاَْرْضِ وَ هُوَ الْعَزيزُ الْحَكيمُ،
از شما یارى خواسته در حالى که جنود آسمانها و زمین از اوست و او غالب و حکیم است،
وَ اسْتَقْرَضَكُمْ وَ لَهُ خَزائِنُ السَّمواتِ وَ الاَْرْضِ وَ هُوَ الْغَنِىُّ الْحَميدُ،
از شما وام طلبیده در صورتى که مالک خزائن آسمانها و زمین بوده و بى نیاز و ستوده است،
وَ اِنَّما اَرادَ اَنْ يَبْلُوَكُمْ اَيُّكُمْ اَحْسَنُ عَمَلاً.
همه اینها به خاطر آزمایش شماست که کدامتان داراى بهترین عمل هستید.
فَبادِرُوا بِاَعْمالِكُمْ تَكُونُوا مَعَ جيرانِ اللّهِ فى دارِهِ، رافَقَ بِهِمْ رُسُلَهُ، وَ اَزارَهُمْ مَلائِكَتَهُ،
پس به سوى اعمال پسندیده بشتابید تا در بهشت با همجواران خدا باشید، آنان که انبیا را با آنان رفاقت داد، و فرشتگان را به دیدارشان فرستاد،
وَ اَكْرَمَ اَسْماعَهُمْ اَنْ تَسْمَعَ حَسيسَ نار اَبَداً، وَ صانَ اَجْسادَهُمْ اَنْ تَلْقى لُغُوباً وَ نَصَباً،
وچنان اکرامشان نمودکه گوششان هرگز صداى آهسته آتش جهنم را نشنـود، و اندامشان را از برخورد با سختى و رنج مصون داشت،
«ذلِكَ فَضْلُ اللّهِ يُؤْتيهِ مَنْ يَشاءُ وَ اللّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظيمِ».
«این است عطاى خداوند که به هرکس بخواهد عنایت مى کند و خداوند صاحب بخشش عظیم است».
اَقُولُ ما تَسْمَعُونَ، وَ اللّهُ الْمُسْتَعانُ عَلى نَفْسى وَ اَنْفُسِكُمْ، وَ هُوَ حَسْبُنا وَ نِعْمَ الْوَكيلُ.
آنچه را مى شنوید مى گویم، و از خدا براى خود و شما یـارى مى خواهم، و او ما را بس اسـت و وکیل خوبى است.