نهج‌البلاغه: خطبه 29
وَ مِنْ خُطْبَة لَهُ عَلَيْهِ السَّلامُ
از خطبه هاى آن حضرت است پس از برنامه حکمین و تاخت و تاز ضحّاک بن قیس، که در این خطبه به آنچه در اطراف قلمرو حکومتش به وجود آمده اشاره نموده و پیروانش را به ایجاد نظم و صلاح ترغیب فرموده است:
اَيُّهَاالنّاسُ الْمُجْتَمِعَةُ اَبْدانُهُمْ، الْمُخْتَلِفَةُ اَهْواؤُهُمْ!
اى مردمى که بدنهاتان با هم، و خواهشهاتان مختلف است!
كَلامُكُمْ يُوهِى الصُّمَّ الصِّلابَ، وَ فِعْلُكُمْ يُطْمِعُ فيكُمُ الاَْعْداءَ.
کلامتان سنگ سخت را مى شکند، و عملتان دشمن را نسبت به شما به طمع مى اندازد.
تَقُولُونَ فِى الْمَجالِسِ كَيْتَ وَ كَيْتَ، فَاِذا جاءَ الْقِتالُ قُلْتُمْ: حيدى حَيادِ.
در مجالس لاف و گزاف مى زنید، و به وقت جنگ فریاد مى کنید: اى جنگ از ما دور شو!
ما عَزَّتْ دَعْوَةُ مَنْ دَعاكُمْ، وَلاَ اسْتَراحَ قَلْبُ مَنْ قاساكُمْ.
دعوت کسى که شما را بخواند ارزش نیابد، و قلب آن که رنج شما را تحمل کند آسایش ندارد.
اَعاليلُ بِاَضاليلَ، دِفاعَ ذِى الدَّيْنِ الْمَطُولِ.
بهانه هاى دور از منطق مى آورید، همانند بدهکارى که بى دلیل از طلبکار تمدید مى طلبد.
لايَمْنَعُ الضَّيْمَ الذَّليلُ،وَ لايُدْرَكُ الْحَقُّ اِلاّ بِالْجِدِّ.
ذلیل و ترسو ستم را از خود بازنمى دارد، و حق بدون تلاش به دست نمى آید.
اَىَّ دار بَعْدَ دارِكُمْ تَمْنَعُونَ؟ وَ مَعَ اَىِّ اِمام بَعْدى تُقاتِلُونَ؟
از کدام خانه بعد از خانه خود دفاع مى کنید؟ و همراه کدام پیشوا پس از من به جنگ مى روید؟
الْمَغْرُورُ وَاللّهِ مَنْ غَرَرْتُمُوهُ،
به خدا قسم فریب خورده کسى است که شما او را فریب داده اید،
وَ مَنْ فازَ بِكُمْ فَقَدْ فَازَ وَاللّهِ بِالسَّهْمِ الاَْخْيَبِ،
و آن که شما بهره او شوید به خدا قسم که به تیر قرعه اى که سهمى ندارد دست یافته،
وَ مَنْ رَمى بِكُمْ فَقَدْ رَمى بِاَفْوَقِ ناصِل.
و آن که به کمک شما تیر انداخت تیرى بى کمان و پیکان پرتاب کرد.
اَصْبَحْتُ وَاللّهِ لااُصَدِّقُ قَوْلَكُمْ وَلا اَطْمَعُ فى نَصْرِكُمْ،
صبح کردم در حالیکه به خدا سوگند نه گفته شما را باور مى کنم،و نه طمعى به یارى شما دارم،
وَلا اُوعِدُ الْعَدُوَّ بِكُمْ. ما بالُكُمْ؟ ما دَواؤُكُمْ؟
و نه دشمن را از شما مى ترسانم. شما را چه شده؟ دواى دردتان چیست؟
ما طِبُّكُمُ؟ الْقَوْمُ رِجالٌ اَمْثالُكُمْ. اَقَوْلاً بِغَيْرِ عَمَل؟! وَ غَفْلَةً مِنْ غَيْرِ وَرَع ؟! وَ طَمَعاً فى غَيْرِ حَقٍّ؟!
و راه علاجتان کدام است؟ دشمن هم مانند شماست. چرا سخن بدون عمل؟! و غفلت بدون ورع؟! و طمع در غیر حق؟!